Ban Thanh tra đặc biệt - nền móng liêm chính cho truyền thống ngành Thanh tra

Ban Thanh tra đặc biệt, tiền thân của ngành Thanh tra hiện nay, được Chủ tịch Hồ Chí Minh trực tiếp ký Sắc lệnh số 64/SL ngày 23/11/1945 thành lập. Ngay từ những ngày đầu tiên, nhiệm vụ của Ban Thanh tra đặc biệt đã được xác định rõ ràng: Giải quyết các đơn, thư khiếu nại và phản ánh của các tầng lớp Nhân dân từ khắp các địa phương gửi lên Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh; ngăn chặn, xử lý kịp thời những hành vi sai trái trong bộ máy công quyền.

Những cán bộ đầu tiên như cụ Bùi Bằng Đoàn, ông Cù Huy Cận cũng được Chủ tịch Hồ Chí Minh chọn lựa kỹ càng. Họ vừa giàu kinh nghiệm, vừa thanh liêm, vừa nhiệt huyết, sẽ là những tấm gương định hình tinh thần liêm chính.

Trong buổi giao nhiệm vụ thanh tra, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn: “Người già, người trẻ dựa vào nhau mà làm việc, nhất định việc Thanh tra sẽ làm tốt và cần làm ngay”. Lời dạy của Bác không chỉ nói về cách dùng người, mà còn đặt nền móng văn hóa công vụ của ngành Thanh tra, đề cao hành động kịp thời và trách nhiệm, giữ vững liêm chính và sự khách quan. Chính tinh thần đó đã trở thành giá trị cốt lõi, hun đúc nên ý chí, bản lĩnh và truyền thống của ngành Thanh tra Việt Nam.

Được sự quan tâm sâu sắc của Hồ Chủ tịch, ngay sau khi thành lập, Ban Thanh tra đặc biệt đã bắt tay vào công tác thanh tra và đã giải quyết nhiều vụ việc cấp thiết, điển hình tạo ra dư luận tốt trong cán bộ và Nhân dân, củng cố khối đoàn kết toàn dân trong bối cảnh chính quyền cách mạng non trẻ.

Củng cố niềm tin của Nhân dân vào Đảng và Nhà nước

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, các cán bộ thanh tra không chỉ giải quyết đơn thư phản ánh, khiếu nại mà còn trực tiếp tham gia điều tra, làm sáng tỏ các vụ việc phức tạp. Trong đó, các vụ án như Trần Dụ Châu, Lê Sĩ Cửu hay chuyên án H122  trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp là những minh chứng sinh động.

Cụ thể, tháng 3/1949, đoàn kiểm tra do đồng chí Trần Đăng Ninh làm Trưởng đoàn đã phát hiện những sai lầm và khuyết điểm trong vụ án “H122”, liên quan đến hàng trăm cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và quần chúng bị nghi ngờ là gián điệp. Nhờ phương pháp tiếp cận khoa học, thực tế, khách quan, tin tưởng và tôn trọng ý kiến quần chúng, đoàn đã tìm ra sự thật và minh oan cho họ. Ngoài ra, Ban Thanh tra Chính phủ còn giải oan cho đồng chí Võ Quý Huân, một kỹ sư yêu nước từ Pháp trở về Việt Nam tham gia kháng chiến.

Đến tháng 5/1949, Ban Thanh tra Chính phủ phối hợp với Ban Kiểm tra Trung ương và Cục Tổng Thanh tra quân đội thành lập đoàn thanh tra vụ Trần Dụ Châu, do đồng chí Trần Tử Bình làm Trưởng đoàn. Đoàn thanh tra đã tiến hành điều tra tỉ mỉ, xét hỏi nhân chứng, nghiên cứu tài liệu để phát hiện và làm rõ hành vi của Trần Dụ Châu, Lê Sĩ Cửu và một số người liên quan. Các sai phạm nghiêm trọng gồm biển thủ, tham ô, nhận hối lộ, giả mạo con dấu, giam giữ công nhân quân giới trái phép, diễn ra trong bối cảnh chiến tranh gian khổ và thiếu thốn.

Sau gần hai tháng điều tra, các chứng cứ đầy đủ đã được thu thập, báo cáo lên Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chính phủ và Bộ Quốc phòng về tội trạng của Trần Dụ Châu và đồng bọn. Vụ án sau đó được đưa ra xét xử đã có tác động rất to lớn trong toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta lúc bấy giờ, góp phần quan trọng vào việc giáo dục cán bộ, chiến sĩ đồng thời khôi phục niềm tin cho quân và dân ta.

Kết quả của các cuộc thanh tra, từ việc giải oan và xử lý hành vi của một người vốn giữ cương vị cao trong quân đội càng chứng minh một cách sinh động rằng Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn đề cao kỷ cương, phép nước, trừng trị thích đáng bất cứ ai làm tổn hại đến quyền tự do, dân chủ của Nhân dân, lợi dụng địa vị để mưu cầu lợi ích cá nhân. Đồng thời cho thấy vai trò quan trọng của lực lượng Thanh tra khi được đặt đúng vị trí với những chức năng, quyền hạn rõ ràng.

Hành trình đưa nền công vụ về đúng quỹ đạo liêm chính

Hành trình ấy tiếp tục được khẳng định qua từng giai đoạn cách mạng, khi đất nước bước vào xây dựng chủ nghĩa xã hội, rồi đổi mới và hội nhập. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, ngành Thanh tra luôn quán triệt tinh thần kiên quyết, đối diện thẳng với những biểu hiện sai trái, bất kể đó là ai, bất kể động chạm đến lợi ích nào. Từ thanh tra các lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp cho đến việc giải quyết các vụ việc khiếu nại tồn đọng, phức tạp, kéo dài, ngành Thanh tra luôn kiên trì theo đuổi sự thật. Đó là sự kiên định không phải để tạo tiếng vang, mà để giữ gìn giá trị liêm chính bền vững của bộ máy Nhà nước, để nhắc nhở rằng quyền lực phải luôn có cơ chế tự soi rọi.

Những năm gần đây, nhiều cuộc thanh tra đã nhận được sự đồng tình và đánh giá cao của dư luận. Trong đó, giai đoạn 2011-2020 các cuộc được nhắc đến nhiều như: Thanh tra việc Tổng công ty Viễn thông Mobifone mua 95% cổ phần của Công ty Cổ phần Nghe nhìn Toàn Cầu (AVG); Thanh tra về quản lý Nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm, TP Hồ Chí Minh; Thanh tra công tác cổ phần hóa Hãng phim truyện Việt Nam, việc cổ phần hóa Cảng Quy Nhơn; Thanh tra Dự án mở rộng và cải tạo sản xuất giai đoạn 2 – Công ty Gang thép Thái Nguyên…

Giai đoạn 2020-2025 là các cuộc thanh tra việc mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, sinh phẩm, kít xét nghiệm, vắc xin, thuốc phục vụ phòng, chống dịch Covid-19; thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh; thanh tra việc chấp hành pháp luật trong cổ phần hoá và thoái vốn Nhà nước… Và không thể không nhắc đến cuộc thanh tra “hình mẫu” ở hai dự án Bệnh viện Việt Đức, Bạch Mai hay cuộc thanh tra chuyên đề các công trình, dự án có khó khăn, vướng mắc, chậm tiến độ, tồn đọng, kéo dài, hiệu quả thấp, nguy cơ gây thất thoát lãng phí theo Kế hoạch 1505/KH-TTCP; Chiến dịch 90 ngày đêm xử lý các vụ việc khiếu nại tồn đọng, kéo dài.

Thành công của những cuộc thanh tra ấy không chỉ nằm ở việc phát hiện sai phạm, mà ở những kiến nghị thoả đáng nhằm khắc phục những lỗ hổng, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật, để bộ máy vận hành hiệu quả hơn. Mỗi kết luận công tâm, mỗi kiến nghị thẳng thắn là một bước tiến vững vàng đưa nền công vụ về đúng quỹ đạo liêm chính.

Song, liêm chính không chỉ hiện hữu trong những cuộc thanh tra gây chú ý mà còn hiện diện trong từng công việc thường ngày của đội ngũ cán bộ thanh tra. Là tiếp dân với thái độ tôn trọng, chia sẻ, lắng nghe, không định kiến; giải quyết khiếu nại, tố cáo với tư duy “công bằng cho mọi người dân”; bảo vệ người tố cáo bằng pháp luật và kiên quyết đấu tranh với mọi biểu hiện tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngay trong nội bộ.

“Giữ trọn lời thề liêm chính với Đảng, với Nhân dân” cũng chính là sứ mệnh cao cả mà ngành Thanh tra luôn nỗ lực thực hiện. Để hướng tới mục tiêu: Bảo vệ kỷ cương, gìn giữ phép nước và củng cố niềm tin của Nhân dân vào sự minh bạch của bộ máy công quyền.

Liêm chính là chuẩn mực nghề nghiệp, là trách nhiệm đạo đức của mỗi cán bộ thanh tra

Trong bối cảnh hiện nay, yêu cầu đối với ngành Thanh tra đặt ra ngày càng cao hơn, đòi hỏi tư duy đổi mới và bản lĩnh hành động. Hoạt động thanh tra phải không ngừng thích ứng với những biến động phức tạp của đời sống kinh tế – xã hội; phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phải gắn với việc xây dựng nền quản trị công minh bạch và trách nhiệm. Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo cần tiếp tục bảo đảm hài hòa giữa kỷ cương và nhân văn, để mọi phản ánh chính đáng của người dân đều được lắng nghe, xử lý nghiêm minh, dứt điểm, qua đó củng cố niềm tin xã hội và tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Đòi hỏi đó chỉ có thể được đáp ứng khi ngành Thanh tra xây dựng được đội ngũ cán bộ có tâm sáng, trí vững, bản lĩnh cao. Người cán bộ thanh tra không chỉ nắm vững pháp luật mà phải hiểu đời sống; không chỉ giỏi nghiệp vụ mà phải giữ được “lửa nghề”; không chỉ kiên định trước sai phạm mà còn cần nghiêm khắc với chính mình. Mỗi cán bộ thanh tra có ý thức giữ gìn sự liêm chính của mình chính là đang bồi đắp nền móng liêm chính cho toàn bộ máy công quyền.

Trong lễ kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Thanh tra Việt Nam, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: “Thanh tra phải luôn là tai mắt của trên, là niềm tin của dưới, là tấm gương phản chiếu sự liêm chính và công bằng của Nhà nước, là chỗ dựa vững chắc của Nhân dân đối với Đảng và chế độ. Giữ cho tấm gương thanh tra luôn trong sáng, đó chính là giữ cho niềm tin của Nhân dân luôn bền vững, giữ cho nền hành chính công của chúng ta luôn trong sạch, hiệu lực, hiệu quả”. Lời nhắc nhở của Tổng Bí thư một lần nữa nhấn mạnh yêu cầu đối với mỗi cán bộ thanh tra, rằng liêm chính là chuẩn mực nghề nghiệp, là trách nhiệm đạo đức và sứ mệnh cao cả trong mọi hành động.

80 năm - chặng đường mà biết bao thế hệ cán bộ thanh tra đã luôn bền bỉ, kiên định với lời thề liêm chính. Truyền thống ấy cần tiếp tục được bồi đắp bằng trí tuệ, bản lĩnh và sự đổi mới không ngừng trong toàn ngành, để đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thời kỳ mới.