Từ chỉ dẫn đặc sắc của Bác Hồ về cán bộ tốt, cán bộ xoàng

“Nói chuyện tại Hội nghị toàn quốc lần thứ nhất về công tác huấn luyện và học tập”, ngày 6/5/1950, khi bàn về vai trò của cán bộ tốt, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Nói đến cán bộ trước hết, vì “cán bộ là tiền vốn của Đoàn thể”. Có vốn mới làm ra lãi. Bất cứ chính sách, công tác gì nếu có cán bộ tốt thì thành công, tức là có lãi. Không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là lỗ vốn”[1]. Như vậy, theo Người, điều kiện cần để triển khai thực hiện tốt mọi chính sách, công tác là phải có cán bộ, điều kiện đủ là phải có cán bộ tốt. Tức là, chỉ có cán bộ thôi chưa đủ, mà phải có cán bộ tốt; nếu có cán bộ, dù nhiều, dù đủ nhưng cán bộ đó xoàng thì cũng hỏng việc.

Thế nào là cán bộ tốt? Nhận diện bằng cách nào? Trả lời câu hỏi này, trong bài viết “Cán bộ tốt và cán bộ xoàng”, Người khái quát: “Kháng chiến là một lò đúc cán bộ. Nơi nào mà các cán bộ cấp trên biết lựa chọn và dìu dắt, thì có nhiều cán bộ mới nảy nở và công việc rất phát triển. Trái lại, nơi nào cán bộ cấp trên không biết lựa chọn, dìu dắt, thì vẫn thiếu người mà công việc cứ luộm thuộm. Kháng chiến lại là một viên đá thử vàng đối với cán bộ”[2].

Về cán bộ tốt, Người chỉ rõ:

Đi đến nơi nào có cán bộ tốt, thì cảnh tượng tốt bày ngay ra trước mắt:

Đồng bào tản cư đi qua đó, đều được giúp đỡ.

Bộ đội đóng ở đó hoặc đi qua đó, được uý lạo.

Chiều tối xóm này một lớp bình dân học vụ, xóm kia một lớp bình dân học vụ.

Các đình chùa và nơi đông người qua lại, đều thấy dán đầy những khẩu hiệu kháng chiến.

Canh gác thì cẩn thận.

Nhà nào cũng thực hành tăng gia sản xuất.

Các đoàn thể thường khai hội, đọc báo, giải thích tin tức kháng chiến.

Nói tóm lại: nơi nào có cán bộ tốt, thì cả vùng đó hoạt động như một bộ máy. Và cả vùng đó tỏ ra một bầu không khí hăng hái, vui vẻ”[3].

Còn cán bộ xoàng thì ngược lại: “Nơi nào cán bộ xoàng, thì vùng đó, như đang ngủ say. Trên giấy thì cái gì cũng có. Nhưng sự thật, thì việc gì cũng uể oải, lúi xùi”[4].

Như vậy, theo Người, thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý, kháng chiến là lò luyện cán bộ, cũng là thực tế sinh động để nhận diện và đánh giá cán bộ cán bộ tốt hay xoàng thông qua lề lối làm việc và kết quả công tác. Từ thực tiễn cách mạng, trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” ở mục “Mấy điều kinh nghiệm”, Người kết luận rõ: “Có cán bộ tốt, việc gì cũng xong. Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém. Đó là một chân lý nhất định”[5].

Không dừng lại ở cán bộ tốt, Người yêu cầu cán bộ tốt phải trở thành người cách mạng chân chính và chỉ rõ điều kiện trở nên người cách mạng chân chính: “Người đảng viên, người cán bộ tốt muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra. Lòng mình chỉ biết vì Đảng, vì Tổ quốc, vì đồng bào thì mình sẽ tiến đến chỗ chí công vô tư. Mình đã chí công vô tư thì khuyết điểm sẽ càng ngày càng ít, mà những tính tốt như sau, ngày càng thêm. Nói tóm tắt, tính tốt ấy gồm có năm điều: nhân, nghĩa, trí, dũng, liêm”[6]. Đồng thời yêu cầu: “Đảng phải nuôi dạy cán bộ, như người làm vườn vun trồng những cây cối quý báu. Phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trọng mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta”[7].

Đến “lỗ vốn” cán bộ hiện nay

Quán triệt và vận dụng những chỉ dẫn đặc sắc của Người, hơn 95 năm qua, nhất là sau 40 năm đổi mới, Đảng ta đã xây dựng được đội ngũ cán bộ tốt - điều kiện tiên quyết bảo đảm cho mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam - là lực lượng tiên phong góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân gặt hái được thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử: “Sau 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước được nâng lên, là nền tảng quan trọng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới” như trong Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng đã khẳng định.

Thời gian qua, cuộc đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực “đã góp phần rất quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị, đặc biệt là đã từng bước lấy lại và củng cố niềm tin của Nhân dân”[8]. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém đó là: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ cấp cao thiếu tu dưỡng, rèn luyện, không gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có biểu hiện đùn đẩy, né tránh, không dám làm, không dám đổi mới sáng tạo” như Dự thảo trên chỉ rõ. Hay nói cách khác, đây là một bộ phận cán bộ chưa tốt, nói nặng là cán bộ xấu. Cụ thể, trong Phụ lục 5: Về tổng kết công tác xây dựng đảng nhiệm kỳ Đại hội XIII và phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp công tác xây dựng đảng nhiệm kỳ Đại hội XIV kèm theo Dự thảo đã thống kê những con số “biết nói” và chưa từng có trong lịch sử của một nhiệm kỳ Đại hội:

Từ đầu nhiệm kỳ đến hết tháng 6/2025, các cơ quan tiến hành tố tụng địa phương đã khởi tố, điều tra hơn 2.500 vụ án tham nhũng, cao gần gấp hai lần số vụ án tham nhũng của cả nước đã khởi tố trong nhiệm kỳ Đại hội XII. Nhiều địa phương đã phát hiện, điều tra, xử lý dứt điểm các vụ án, vụ việc tồn đọng kéo dài từ nhiều năm trước; nhiều địa phương khởi tố, điều tra cả bị can là cán bộ diện tỉnh ủy, thành ủy quản lý, thậm chí có địa phương khởi tố, điều tra cả bị can là cán bộ diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, điển hình, như: Vĩnh Phúc, Thanh Hoá, Lào Cai, Phú Yên, Quảng Ninh, Hà Nam, Hoà Bình, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Yên Bái, Hà Giang, Nghệ An, Bình Định, Bắc Ninh, Lai Châu, An Giang, Kiên Giang, Khánh Hoà, Đồng Nai, Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Bình, Gia Lai, Nam Định,...

Đặc biệt, gần đây, tại Thanh Hóa, nhiều cán bộ lãnh đạo chủ chốt của tỉnh - kể cả cấp sở, ngành và cấp tỉnh - đã lần lượt bị khởi tố, xử lý hình sự liên quan đến sai phạm trong quản lý đất đai, đầu tư, tài chính... Còn gì đau xót hơn khi dư luận xã hội cho rằng, nếu số lượng, tốc độ cán bộ bị bắt và tạm giam vì phạm pháp nhiều như ở Thanh Hóa thì Nhà nước xây nhà tạm giam, nhà tù sao kịp? Hay mỉa mai: “cán bộ 100%” sử dụng chiêu thức “nhất dương chỉ” để ám chỉ việc bị can Hoàng Thị Thuý Lan, cựu Bí thư Tỉnh ủy Vĩnh Phúc sử dụng “nhất dương chỉ” (bí kíp võ công trong truyện kiếm hiệp của tác giả Kim Dung) - giơ 1 ngón tay để gợi ý Nguyễn Văn Hậu đưa hối lộ cho bị can 1 triệu đô-la Mỹ; nhưng nghịch lý là, trước đó, tại phiên họp thứ nhất Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khóa XVII ngày 15/10/2020, bị can tái đắc cử Bí thư Tỉnh ủy khóa XVII với số phiếu tuyệt đối (100%).

Nguyên nhân của thực trạng trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan; song suy đến cùng đó là nguyên nhân của mọi nguyên nhân: Vì không có cán bộ tốt thì hỏng việc, tức là “lỗ vốn” như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra, khiến cho sự nghiệp cách mạng của chúng ta thiệt đơn, thiệt kép. Trong điều kiện, tội: Tham ô tài sản (điều 353); Nhận hối lộ (điều 354) của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự được Quốc hội thông qua đã bỏ hình phạt tử hình với 2 tội danh này và mức án cao nhất là chung thân, mặc dù thể hiện tính nhân văn của pháp quyền xã hội chủ nghĩa và thực hiện các cam kết quốc tế mà Việt Nam đã ký kết; song, đặt ra thách thức lớn vì, nếu không bị tử hình thì vô hình trung sẽ giảm tính răn đe của pháp luật, tạo ra cho những đối tượng tham ô tài sản, nhận hối lộ “con đường sống” thì nguy cơ mất nhiều cán bộ ngày càng lớn.

Giải pháp “ngăn lỗ”, “tạo lãi” cán bộ trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Đảng ta lấy chủ đề Đại hội XIV: “Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, chung sức, đồng lòng thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030; tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc vì hoà bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội”. Chủ đề Đại hội XIV đồng thời là mục tiêu xuyên suốt của cách mạng Việt Nam với định hướng lớn, tư tưởng chỉ đạo, mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm mà toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện trong cả nhiệm kỳ và những năm tiếp theo; bảo đảm tường minh; vừa là cam kết chính trị, vừa là hiệu triệu, hành động mạnh mẽ của Đảng ta trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Để hiện thực hóa mục tiêu lớn lao này, điều kiện tiên quyết phải có đội ngũ cán bộ các cấp đủ về số lượng, chất lượng ngày càng cao và cơ cấu hợp lý; hay nói cách khác nhất thiết phải có đội ngũ “cán bộ tốt” như Bác Hồ đã khái quát thông qua hệ thống các giải pháp đột phá, cụ thể là:

Thứ nhất, tiếp tục dùng liệu pháp mạnh để “ngăn lỗ”

Mặc dù thời gian qua Đảng, Nhà nước ta ban hành nhiều văn bản để hoàn thiện thể chế, nhất là thể chế pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; mặc dù đã đạt được những kết quả tích cực, song, so với mục tiêu đề ra vẫn chưa đạt được. Vì vậy, Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng đề ra nhiệm vụ: “Kiên quyết, kiên trì đẩy mạnh đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực”. Tham nhũng, lãng phí, tiêu cực chủ yếu xảy ra ở đội ngũ cán bộ, đảng viên có chức, có quyền trong lĩnh vực công, dẫn đến một bộ phận không nhỏ của đội ngũ này bị thanh lọc khiến “hỏng việc, tức là lỗ vốn”. Do đó, một mặt, tiếp tục phương châm “không vùng cấm, không ngoại lệ”; mặt khác, phải thể chế hóa, pháp luật hóa và triển khai nghiêm túc giải pháp đã được nêu trong dự thảo Báo cáo chính trị là từng bước “thực hiện đồng bộ các biện pháp để xây dựng, hoàn thiện cơ chế “không thể”, “không dám”, “không muốn”, “không cần” tham nhũng, lãng phí, tiêu cực”. Theo đó, cần thực hiện các giải pháp sau:

Một là, tiếp tục dùng liệu pháp mạnh: “chặt cành để cứu cây” đối với trộm cắp “đường hoàng”. Trộm cắp “đường hoàng” là cách chơi chữ được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập trong buổi nói chuyện vào tháng 3/1952 về “Thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu” để nói về tệ ăn cắp của công trong bộ máy nhà nước mà ngày nay chúng ta gọi là tệ tham nhũng; đồng thời, Người yêu cầu phải “biện pháp nghiêm ngặt hơn, để trừng trị chúng”[9]. Bởi vì: “Cuối cùng tên kẻ trộm “đường hoàng” kia đã bị bắt. Nhưng bắt một tên trộm ấy, có nghĩa lý gì, vì còn có hàng nghìn, hàng vạn tên giặc như nó. Cần phải có biện pháp khác, biện pháp nghiêm ngặt hơn, để trừng trị chúng. Biện pháp ấy là gây nên một đạo đức để ngăn ngừa trộm cắp, gây nên một phong trào quần chúng gớm ghét, bao vây lũ giặc ấy. Biện pháp ấy là gây nên một cuộc vận động trong công nông chống trộm cắp; làm cho lũ trộm cắp “đường hoàng” cũng như trộm cắp kín đáo - không sống còn được”[10]. Có như vậy, mới triệt tiêu nguyên nhân dẫn đến tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và tha hóa đội ngũ cán bộ.

Hai là, giữ “then” cho tốt. Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta luôn xác định xây dựng đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ là nhiệm vụ “then chốt của then chốt”. Trong bối cảnh sáp nhập, thực hiện chính quyền địa phương hai cấp đã xuất hiện những “siêu bộ”, “siêu tỉnh, thành phố” đòi hỏi phải có đội ngũ cán bộ ngang tầm nhiệm vụ với quyền lực và nghĩa vụ, trách nhiệm ngày càng cao. Đây là tinh thần chủ đạo và quyết tâm chính trị lớn trong Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, đó là: “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ và chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ cấp cơ sở gần dân, vì dân, sát cơ sở, đủ sức hoàn thành nhiệm vụ. Nêu cao trách nhiệm, vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu”. Mặc dù đội ngũ này đã được kiện toàn sau Đại hội cấp trực thuộc Ban Chấp hành Trung ương; song, mới chỉ là bước đầu. Suy đến cùng, chủ trương của Đảng dù có đúng đắn đến đâu, các quy định, pháp luật dù có đầy đủ, chặt chẽ đến đâu, nhưng nếu “cài then không chặt”, “then không tốt” thì cũng khó đạt kết quả như mong muốn. Vì vậy, Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư tiếp tục làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ cán bộ này bảo đảm thật sự tiêu biểu về phẩm chất, năng lực, bản lĩnh chính trị và đạo đức cách mạng, đủ sức gánh vác sứ mệnh đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thứ hai, đẩy mạnh “tạo vốn” cán bộ để “sinh lời” cho cách mạng.

Trong đó, tập trung đẩy mạnh xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và cấp cơ sở, có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn, thực sự chuyên nghiệp, liêm chính, thực hiện nghiêm trách nhiệm và đạo đức công vụ. Có chính sách đãi ngộ, chế độ tiền lương, thu nhập bảo đảm đời sống để đội ngũ cán bộ yên tâm công tác, liêm chính, công tâm, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Đồng thời, vừa “giữ chân” đội ngũ “cán bộ tốt”; vừa ngăn chặn tình trạng “chảy máu chất xám” từ lĩnh vực công sang lĩnh vực tư và ra nước ngoài với giải pháp đột phá về tiền lương, thu nhập và các chính sách vượt trội, chưa có tiền lệ.

Thay cho lời kết, chúng tôi xin nhắc lại lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Cách đối với cán bộ là một điều trọng yếu trong sự tổ chức công việc. Cách đối với cán bộ có khéo, có đúng thì mới thực hiện được nguyên tắc: “Vấn đề cán bộ quyết định mọi việc””[11].

^{[1] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 6, tr.256.}

^{[2] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.166.}

^{[3] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.166-167.}

^{[4] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.166-167.}

^{[5] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.280.}

^{[6] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.291.}

^{[7] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.313.}

^{[8] Nguyễn Phú Trọng: Kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực góp phần xây dựng Đảng và Nhà nước ta trong sạch, vững mạnh, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội 2023, tr.14}

^{[9] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.369.}

^{[10] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 7, tr.368-369.}

^{[11] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.324.}