Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống Thanh tra Việt Nam (23/11/1945 - 23/11/2025), Báo Thanh tra có cuộc phỏng vấn ông Dương Quốc Huy, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, về những định hướng lớn trong công tác chỉ đạo, điều hành nhằm tạo chuyển biến thực chất trong công tác thanh tra.

+ Thưa Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, ông nhìn nhận như thế nào về yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác thanh tra hiện nay, để bảo đảm đúng hướng, trúng vấn đề và phù hợp với đòi hỏi của thời kỳ mới?

- Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Dương Quốc Huy: Theo tôi, yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác thanh tra hiện nay không chỉ là sự điều chỉnh về phương pháp, mà là sự thay đổi căn bản trong nhận thức, trong cách tiếp cận và tổ chức thực hiện nhiệm vụ.

Luật Thanh tra năm 2025 đã cụ thể hóa tinh thần này khi xác định mục đích của hoạt động thanh tra không chỉ là phòng ngừa, phát hiện và xử lý vi phạm, mà còn góp phần giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân tuân thủ pháp luật, phát huy nhân tố tích cực và hoàn thiện cơ chế quản lý. Đây là bước chuyển quan trọng, cho thấy hoạt động thanh tra không chỉ dừng ở việc phát hiện và xử lý sai phạm, mà còn đóng vai trò kiến tạo, góp phần hoàn thiện thể chế, khắc phục hạn chế, tháo gỡ vướng mắc, nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước và thúc đẩy phát triển bền vững.

Thứ hai, đổi mới tư duy phải gắn liền với ứng dụng mạnh mẽ công nghệ và dữ liệu số trong hoạt động thanh tra. Đây là bước đột phá lớn. Lần đầu tiên, Luật Thanh tra năm 2025 đã luật hóa hình thức thanh tra trực tuyến, thanh tra từ xa dựa trên dữ liệu điện tử. Quy định này mở ra phương thức làm việc mới, vừa rút ngắn thời gian, tiết kiệm nguồn lực, vừa giảm tiếp xúc trực tiếp, khắc phục tối đa ảnh hưởng hoạt động bình thường của đối tượng thanh tra, góp phần phòng ngừa tiêu cực trong hoạt động thanh tra. Đồng thời, việc sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn để phân tích rủi ro, nhận diện sớm dấu hiệu vi phạm là xu hướng tất yếu, giúp thanh tra chủ động, linh hoạt và hiệu quả hơn.

Thứ ba, nhân tố con người vẫn là trung tâm của đổi mới tư duy. Bất kỳ quy định, công cụ hay công nghệ nào cũng cần được vận hành bởi đội ngũ cán bộ có năng lực, bản lĩnh và đạo đức. Như Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình từng nhấn mạnh, người làm công tác thanh tra phải có “mắt tinh, tâm sáng, trí sâu, bản lĩnh thép” - tức là vừa kiên định, vừa mềm dẻo, vừa thấu lý, vừa đạt tình, để xử lý những vấn đề phức tạp, nhạy cảm một cách công tâm, khách quan và thấu đáo.

Cuối cùng, đổi mới tư duy không thể tách rời sự lãnh đạo toàn diện của Đảng đối với công tác thanh tra. Mọi đổi mới đều phải được thực hiện theo định hướng, chủ trương, đường lối của Đảng. Chỉ khi bảo đảm được sự lãnh đạo thống nhất của Đảng, phát huy vai trò tiên phong của các tổ chức Đảng, đảng viên trong cơ quan thanh tra, thì hoạt động thanh tra mới thực sự hiệu quả, góp phần xây dựng nền hành chính kỷ cương, liêm chính, phục vụ Nhân dân và thúc đẩy phát triển bền vững.

+ “Đổi mới tư duy” nếu không đi kèm “quyết liệt hành động” thì khó tạo chuyển biến thực chất. Theo ông, Thanh tra Chính phủ đang triển khai tinh thần này ra sao?

- Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Dương Quốc Huy: Đúng là “đổi mới tư duy” nếu không đi kèm “quyết liệt hành động” thì khó tạo chuyển biến thực chất. Thời gian qua, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ đã quán triệt tinh thần này trong mọi mặt công tác, từ xây dựng Đảng, tổ chức bộ máy đến thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, với phương châm hành động rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm và rõ kết quả.

Trong công tác tổ chức - cán bộ, Thanh tra Chính phủ đã triển khai mạnh mẽ việc sắp xếp, tinh gọn hệ thống cơ quan thanh tra theo tinh thần Nghị quyết 18-NQ/TW của Bộ Chính trị. Lần đầu tiên trong lịch sử ngành, hệ thống thanh tra được tổ chức lại theo hướng tập trung, thống nhất, chuyên nghiệp, qua đó tạo bước đột phá về hiệu lực, hiệu quả hoạt động. Cùng với đó, công tác luân chuyển, điều động, bố trí cán bộ được thực hiện công khai, minh bạch, góp phần tạo động lực, khí thế mới trong toàn ngành.

Những năm gần đây, Thanh tra Chính phủ đã triển khai nhiều cuộc thanh tra quy mô lớn, tập trung vào những lĩnh vực nhạy cảm, phức tạp, có tác động lớn đến phát triển kinh tế - xã hội. Điển hình như cuộc thanh tra chuyên đề về mua sắm trang thiết bị y tế phòng, chống dịch Covid-19; Quy hoạch điện VII; quản lý và kinh doanh xăng dầu; đầu tư công trình trọng điểm; trách nhiệm thực hiện công vụ; các dự án có khó khăn, vướng mắc... Các cuộc thanh tra không chỉ phát hiện sai phạm mà kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật, khắc phục nhiều hạn chế, bất cập, tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc.

Hay như “Chiến dịch 90 ngày đêm” lại là một minh chứng sinh động cho tinh thần hành động quyết liệt, sâu sát, kịp thời trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tố cáo - một nhiệm vụ khó, phức tạp, liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Những kết quả đó khẳng định sự thống nhất giữa đổi mới tư duy và hành động quyết liệt, thể hiện rõ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy, lãnh đạo Thanh tra Chính phủ, góp phần tạo chuyển biến thực chất trong từng lĩnh vực công tác, đáp ứng kỳ vọng của Đảng, Chính phủ và Nhân dân.

+ Trong thực tiễn điều hành, theo ông, yếu tố nào là then chốt để bảo đảm sự quyết liệt, kỷ cương nhưng vẫn linh hoạt, hiệu quả, nhất là trong bối cảnh ngành Thanh tra đang đẩy mạnh đổi mới phương thức hoạt động?

- Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Dương Quốc Huy: Theo tôi, yếu tố then chốt chính là xây dựng được một cơ chế điều hành có kỷ cương, nhưng không cứng nhắc; có nguyên tắc, nhưng vẫn linh hoạt, sáng tạo, đặt hiệu quả và mục tiêu phục vụ lên hàng đầu. Trong đó, vai trò của người đứng đầu và sự thống nhất trong chỉ đạo, điều hành của tập thể lãnh đạo là rất quan trọng, để vừa giữ vững kỷ luật, kỷ cương hành chính, vừa khuyến khích đổi mới trong cách nghĩ, cách làm.

Sự linh hoạt thể hiện ở chỗ, trong từng giai đoạn, Thanh tra Chính phủ đều chủ động điều chỉnh phương thức tổ chức thực hiện cho phù hợp thực tiễn, từ công tác xây dựng kế hoạch thanh tra đến tổ chức các đoàn thanh tra, kiểm tra, giám sát. Chẳng hạn, việc triển khai các cuộc thanh tra diện rộng, liên ngành, theo chuyên đề được điều phối chặt chẽ để vừa tập trung vào những lĩnh vực “nóng”, nhạy cảm, vừa tránh chồng chéo, trùng lặp, đảm bảo tiến độ và chất lượng kết luận. Cùng với đó, chúng tôi luôn coi trọng kỷ cương trong thực thi công vụ và trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là người đứng đầu. Có kỷ cương mới tạo được nền nếp, có linh hoạt mới tạo ra sự thích ứng, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ.

Sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố đó chính là chìa khóa để Thanh tra Chính phủ vừa giữ được nguyên tắc, vừa đạt hiệu quả cao trong công tác, thể hiện đúng tinh thần “đổi mới tư duy, hành động quyết liệt” mà Chính phủ yêu cầu và xã hội kỳ vọng.

+ Theo ông, đạo đức công vụ và văn hóa thanh tra được xem là nền tảng như thế nào cho việc xây dựng đội ngũ cán bộ kỷ cương, liêm chính, chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển của ngành trong giai đoạn hiện nay?

- Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Dương Quốc Huy: Tôi cho rằng, đạo đức công vụ và văn hóa thanh tra chính là “gốc” của người cán bộ thanh tra, là nền tảng để hình thành nên một đội ngũ có bản lĩnh chính trị vững vàng, hành động chuẩn mực và tận tụy vì lợi ích chung.

Công tác thanh tra vốn đặc thù, thường xuyên tiếp xúc với những vấn đề phức tạp, nhạy cảm, chịu áp lực từ nhiều phía, đòi hỏi người cán bộ không chỉ nắm vững pháp luật, quy trình mà còn phải có tinh thần liêm chính, công tâm, khách quan, đặt lợi ích của Nhà nước và Nhân dân lên trên hết.

Trong chỉ đạo điều hành, Thanh tra Chính phủ luôn coi việc xây dựng, giữ gìn đạo đức công vụ và văn hóa thanh tra là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục. Trước hết, lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thanh tra, nhất là người đứng đầu, phải thực hiện nghiêm túc việc giáo dục liêm chính, nêu gương và rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên theo Quy định số 144-QĐ/TW ngày 9/5/2024 của Bộ Chính trị về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới.

Cán bộ thanh tra thường xuyên phải được giáo dục chính trị tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh, trách nhiệm và tinh thần phục vụ; gắn rèn luyện đạo đức với đánh giá, phân loại; siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong thi hành công vụ. Mỗi người làm công tác thanh tra phải luôn nêu cao tinh thần công tâm, khách quan, thượng tôn pháp luật, giữ gìn sự liêm chính, chuyên nghiệp.

Có thể nói, đạo đức công vụ và văn hóa thanh tra không chỉ là yêu cầu về phẩm chất cá nhân, mà còn là yếu tố bảo đảm cho sự phát triển bền vững của ngành, tạo niềm tin của xã hội đối với hoạt động thanh tra và góp phần xây dựng nền hành chính liêm chính, hiệu lực, hiệu quả.

+ Hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống Thanh tra Việt Nam, Phó Tổng Thanh tra muốn gửi gắm điều gì tới đội ngũ cán bộ thanh tra để mỗi người nuôi dưỡng tinh thần đổi mới, dám nghĩ, dám làm, quyết liệt hành động, góp phần xây dựng ngành Thanh tra kỷ cương, liêm chính, hiện đại, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ mới?

- Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Dương Quốc Huy: 80 năm truyền thống là chặng đường đầy tự hào của ngành Thanh tra Việt Nam. Các thế hệ cán bộ thanh tra đã đi qua nhiều giai đoạn thử thách của đất nước, từ những ngày đầu kháng chiến gian khó đến thời kỳ kiến thiết, đổi mới và hội nhập hôm nay. Đó là nền tảng quý giá để chúng ta tiếp nối truyền thống vẻ vang của ngành.

Tinh thần chỉ đạo của Trung ương, đặc biệt là Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh: “Công tác cán bộ là then chốt của then chốt”. Tại Đại hội Đảng bộ Thanh tra Chính phủ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, đồng chí Nguyễn Hòa Bình, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy Chính phủ, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ, cũng khẳng định yêu cầu phải xây dựng đội ngũ cán bộ thanh tra thật sự là “thanh bảo kiếm” sắc bén của Đảng và Nhà nước, những người lính tiên phong trên mặt trận phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, hội tụ đủ bốn giá trị cốt lõi: “Mắt tinh, tâm sáng, trí sâu, bản lĩnh thép”.

Trên tinh thần đó, tôi mong đội ngũ cán bộ thanh tra hôm nay phải luôn ý thức tự đổi mới mình, rèn luyện bản lĩnh, nâng tầm tư duy, giữ vững liêm chính, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Mỗi người cần nhìn nhận công việc không chỉ là thực thi nhiệm vụ, mà là góp phần kiến tạo một nền hành chính minh bạch, hiệu quả.

Đó cũng chính là cách chúng ta tri ân các thế hệ đi trước, bằng hành động, bằng sự tận tâm và bằng những kết quả cụ thể trong công việc hằng ngày. Để mỗi cán bộ thanh tra, ở bất kỳ vị trí nào, đều xứng đáng là người giữ gìn kỷ cương, bảo vệ công lý, góp phần xây dựng ngành Thanh tra ngày càng vững mạnh, đồng hành cùng khát vọng phát triển của đất nước trong thời kỳ mới.

+ Trân trọng cảm ơn Phó Tổng Thanh tra Chính phủ!