Quả là thông tin giật gân, sốt dẻo, cứ như ngày trước bỏ ngăn sông, cấm chợ! Kết luận thanh tra phải công khai, từ xưa đến nay, ai ai cũng đều muốn thế. Luật Phòng, chống tham nhũng ra đời cũng rất coi trọng điều này. Chỉ có các nhóm lợi ích nào đó thì còn phân vân, khi thì mật, khi thì nên công khai, khi thì chưa có lệnh… Vậy là, có thứ lệnh đi ngược lại lợi ích số đông? Nghe thật lạ…

Tháng 4/2012, Tạp chí Xây dựng Đảng đăng bài của tác giả Đặng Thị Lệ Thu giới thiệu về lý thuyết “Vòng xoắn im lặng” của học giả người Đức, bà Elidabét Nôen. Lý thuyết này cho rằng: Con người thường có tâm lý hùa theo đa số, vì ngại bị cười chê, dù ai cũng biết rằng đa số chưa chắc đã đúng, chưa chắc đã có chân lý! Suy rộng ra: Tầm nhìn số đông cũng chỉ có một ngưỡng nhất định, có giới hạn theo thời gian, không gian, thời đại... và sự hiểu biết nhất định.

Thanh tra, kiểm tra cũng chịu sự tác động của giới hạn này. Nhiều kết luận thanh tra dựa theo đa số. Có kết luận còn “được nhắc”: Xin thêm ý kiến bộ, ngành… Điều này không khác gì việc quan toà khi xử án lại xin ý kiến người ngồi dự. “Năm người, mười ý”, kết luận nhiều khi giống một loại cha chung! Vậy mà, khẩu hiệu thì: Luật pháp phải nghiêm minh! Người cầm cân, nẩy mực, người đứng đầu, trưởng đoàn phải chịu trách nhiệm…

Có một dạo, người ta bàn đưa kết luận thanh tra về cho người đứng đầu ký. Thật không oai oách gì hơn! Lãnh đạo cũng thật khôn ngoan, cứ đem ra lấy ý kiến tập thể và ký theo đa số. Vậy là, kết luận thường bị “ngâm” vì cần sự an toàn, vì cần số đông ý kiến, tham khảo… thấp chút nữa là cần nghe ngóng dư luận cho an toàn! Thế nên kết luận nguội tanh. Có khi cần thu tiền thì đối tượng đã vét sạch, trả nợ hết. Chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra bắt giữ kẻ tham nhũng thì chúng đã hú hí, “cặp bồ” tận ngoại bang! Thật là chậm chân, nhưng ghế thì vững chắc, khen thưởng vẫn ngon lành! Bản lĩnh lãnh đạo có suy vi chút ít, nhưng được tiếng cẩn thận, biết nghe ngóng, dự đoán… Đối tượng và người “đầu đơn” tuy không nể phục nhưng cấp trên rất an tâm. Sao lại khi theo đa số, khi lại lùi vào với thiểu số thế kia? Sự linh hoạt đã cứu thoát các loại kết luận “sàng sê” ấy chứ. Dù là “hoà cả làng” cũng còn hơn là đối đầu với cả làng… Dù có trêu ngươi dư luận thì cũng là vì nhiệm vụ, có lãnh đạo nào đứng vọt hẳn lên cao đâu, đứng trong hàng, đằng trước tý thôi!

Có người nhắc khéo: Những năm 90 của thế kỷ trước, người ta rất nể trọng thanh tra! Vì họ nói đi đôi với làm, dám chịu trách nhiệm. Họ dám đưa cả dự án “kinh thiên động địa”: Đường dây 500KV mới khởi công ra xem xét và đề nghị bỏ tù bộ trưởng… Và họ làm được, làm đến cùng! Còn gần đây, các vị cứ sờ đến chân “đối tượng” là bị đá cho té tua, đau mà vẫn cứ phải ngậm miệng khen ngọt!

Thỉnh thoảng có báo cáo “kể oai” mỗi năm là tới hàng ngàn vụ. Dân trong ngành kháo nhau, chỉ một, hai tỉnh làm thật, họ đưa về cho ngân sách một nguồn thu từ tham nhũng không nhỏ, lành mạnh hoá thị trường… Còn các tỉnh khác thì nín im, vì có thu được đâu, nói ra thì ngượng chết! Thanh tra có nơi như “cưỡi ngựa xem hoa”, có nơi như là… giải quyết việc làm. Có nơi, mỗi năm làm đi làm lại cũng chỉ chừng ấy đơn từ, kết luận sau cãi kết luận trước, chỉ “doạ chơi” và dẫn đến bị vô hiệu. Có nơi, trụ sở thanh tra, tiếp dân 40 năm vẫn chỉ được ăn nhờ ở đậu, bị tỉnh ghẻ lạnh, xem nhẹ… Báo Thanh tra đưa luôn ảnh và thông tin lên trang nhất… cả tỉnh khó chịu. Nhưng, khi đưa ra kiểm điểm thì Báo đưa đúng sự thật. HĐND tỉnh phải cấp tốc họp bàn ra nghị quyết xây nhà cho Thanh tra tỉnh, tiếp dân phải đàng hoàng… Vậy là, bộ mặt của tỉnh khang trang!

Nay nghe nói: Kết luận thanh tra sẽ công khai, ngành chắc sẽ bước sang giai đoạn mới, trang mới: Đưa lại niềm vui, hạnh phúc cho dân, chống tham nhũng sẽ quyết liệt. Hà Nội cũng đang thông báo tội phạm tham nhũng nhiều gấp đôi năm ngoái… Thế nên, thanh tra cần phát triển, cần có bàn tay sắt, cần hơn nữa là hiệu quả. Cũng đúng thôi! Không thể im lặng mãi được.

   Hoàng Trí