Hồ thủy lợi Cà Tiên tại xã Đoàn Kết, TP Kon Tum bị cạn trơ đáy

Đồng khô, cỏ cháy   

Trong cái nắng chang chang như đổ lửa, chúng tôi về xã Thành An, vùng chuyên canh sản xuất nông nghiệp của thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai. Gặp lão nông Lê Văn Phương (thôn 4, xã Thành An) đang cuốc cỏ cho cây mía đang quắt queo vì nắng hạn, ông nói như than: “Gần 6 tháng rồi mà vùng này chưa có mưa. Mía, lúa không có nước trời, coi như vụ sản xuất nông nghiệp này, bà con chúng tôi thất bại…”.

Nhiều hộ nông dân trong thôn 4 đã xuống mía giống cho vụ sản xuất 2013, nhưng cả đồng mía khô không khốc, tỷ lệ cây sống chỉ đạt 40%.

Suốt từ những ngày giữa năm 2012 đến nay, nắng nóng kéo dài gây hạn hán, thiếu nước tưới với các huyện, thị xã phía Đông của tỉnh Gia Lai.

Tại huyện Kông Chro, nông dân nơi đây trông mưa từng ngày. Hạn hán đã làm ảnh hưởng gần 3.000ha cây trồng của huyện, trong đó 1.136ha bị mất trắng, diện tích còn lại bị giảm năng suất từ 30 - 50% (phần lớn là bắp lai), tập trung ở các xã: Yang Trung, An Trung, Đăk Kning, Chư Krei, Kông Yang.

Nông dân ở Chư Sê (Gia Lai) phải đào giếng sâu lấy nước tưới cho cây cà phê đang bị khô hạn

Nông dân Nguyễn Quyết, ở thôn 10, xã An Trung, huyện Kông Chro, buồn bã trên ruộng bắp khô héo cho hay: Những cây bắp sắp đến ngày cho thu hái, quả bắp đã đủ hạt giờ bỗng chết khô trên những thân cây vàng úa, ngả nghiêng trước gió. Ông Quyết nói như mếu: “Năm ngoái, gia đình tôi đầu tư 6 triệu đồng/ha bắp lai, thu về được 10 triệu đồng. Năm nay coi như công cốc. Cũng may là tôi chưa vay ngân hàng, nếu không giờ này không biết lấy nguồn gì mà trả nợ”.

Cái khổ hiện nay của huyện vùng sâu Kông Chro là đang thiếu nước sạch trầm trọng do khô hạn kéo dài. Thị trấn Kông Chro có 585 hộ đăng ký sử dụng nước máy, còn lại là dùng giếng. Thế nhưng, lượng nước mà nhà máy nước cung cấp cho người dân chỉ đạt khoảng 40 - 50% số hộ đăng ký, máy bơm của nhà máy chỉ bơm được 3 tiếng đồng hồ là cạn. Thời điểm cuối tháng 2 vừa qua, 75% số giếng trên địa bàn của huyện đã cạn nước.

Ông Trần Cao Nguyên, Chủ tịch UBND huyện Kông Chro, cho biết: Thiên tai, nắng hạn luôn “thường trực” ở huyện Kông Chro. Từ trước Tết Nguyên đán Quý Tỵ đến nay, nắng hạn đã làm thiệt hại cho nền nông nghiệp của huyện hơn 15 tỷ đồng. Trước mắt, huyện sẽ xuất ngân sách dự phòng để hỗ trợ nhân dân trên địa bàn. Huyện sẽ làm báo cáo gửi UBND tỉnh Gia Lai xin hỗ trợ giống bắp để bà con kịp thời xuống giống đợt 2.

Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai, nắng hạn đã làm cho hơn 8.000ha cây trồng các loại tại các huyện: Kbang, Đăk Pơ, Kông Chro, Ia Pa và thị xã An Khê bị thiệt hại nặng và mất trắng, thiệt hại lên đến vài chục tỷ đồng.

Cũng tại khu vực Tây Nguyên, người dân ở vựa lúa của tỉnh Đắk Nông là huyện Krông Nô cũng đang phải tất bật ra sức chống hạn. Từ ngày 19 - 21/2, người dân xã Quảng Phú, huyện Krông Nô, đã đắp đập ngăn sông Krông Nô cho trạm bơm D12 lấy nước tưới hơn 120ha lúa, cà phê trong vùng.

Nhiều cánh đồng lúa ở huyện Kbang (Gia Lai) nứt nẻ vì khô hạn

Theo Công ty Khai thác Công trình thủy lợi Đắk Nông, ở huyện Krông Nô hiện có khoảng 28ha lúa ở xã Quảng Phú bị chết cháy và khoảng 50ha lúa ở xã Buôn Chóa bị hạn hán nghiêm trọng. Trong khi đó, mực nước tại các hồ đập lớn ở huyện này đã xuống dưới mực nước chết. Hồ chứa Đắk Mâm (xã Nam Đà, huyện Krông Nô) có dung tích chứa gần 1 triệu m3 nhưng hiện nước đã xuống cạn đáy.

Tình hình hạn hán cũng xuất hiện tại huyện Đắk Song và Đắk Mil khi mực nước các hồ thủy lợi ở đây dần cạn.

Tình trạng khô hạn, cây trồng thiếu nước tưới đã xuất hiện trên diện rộng tại tỉnh Kon Tum. Sau Tết, nhu cầu tưới nước cho cây cà phê ở vùng chuyên canh cà phê Đắk Hà là rất lớn. Đi về các xã: Hà Mòn, Đắk Hring, Đắk Mar… (huyện Đắk Hà) trong những ngày này, tiếng máy nổ bơm nước tưới vang rền khắp nơi. Song, thứ tiếng động ấy sẽ chỉ còn duy trì được chỉ trong vài ngày nữa, bởi các hồ thủy lợi trong huyện Đắk Hà đã dần cạn tới đáy.

Ông Nguyễn Hoài Vũ, Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Đắk Hà, cho biết: Đến nay, ở vùng chuyên cah cà phê Đắk Hà, nhiều diện tích cà phê cần tưới đợt 2 nhưng đã 1 tháng rưỡi rồi vẫn chưa tưới được. Một hoặc hai ngày nữa mà không khắc phục được thì hàng ngàn ha cà phê sẽ xuống cấp và sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất.

Hồ, đập cạn kiệt

Không chỉ riêng ở huyện Đắk Hà bị hạn nặng mà các địa phương khác trên địa bàn tỉnh Kon Tum cũng chịu cảnh tương tự. Tuy mới vào giữa mùa khô, nhưng tại xã Đoàn Kết, TP Kon Tum, các hồ chứa nước đã cạn trơ đáy, khiến cho phần lớn diện tích ruộng ở đây đã nứt nẻ. Hồ thủy lợi Cà Tiên và hồ thủy lợi Tân Điền là nơi cung cấp nước cho phần lớn diện tích ruộng lúa của xã Đoàn Kết đã trơ đáy. Nhằm giảm bớt thiệt hại cho lúa và hoa màu, bà con nông dân buộc phải góp tiền khoan giếng giữa ruộng và dùng máy bơm hút nước tưới cho lúa.

Sau Tết Nguyên đán Quý Tỵ, mực nước trên sông Đắk Bla, đoạn chảy qua TP Kon Tum, tỉnh Kon Tum, đã xuống mức thấp nhất trong vòng 37 năm qua. Theo Đài Khí tượng - Thủy văn khu vực Tây Nguyên, ở thượng nguồn, lưu lượng nước đang duy trì ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm cùng thời kỳ từ 30 - 40%, trong khi đoạn chảy qua TP Kon Tum thấp hơn từ 40 - 50%. Sông Đắk Bla là nguồn cung cấp nước chủ yếu cho sinh hoạt và sản xuất nông, công nghiệp của TP Kon Tum và các huyện: Kon Rẫy, Kon Plông, Sa Thầy của tỉnh Kon Tum. Việc mực nước sông Đắk Bla tụt thấp ngay những ngày đầu năm đã gây nhiều khó khăn cho đời sống và sản xuất của nhân dân, nhất là trong điều kiện nắng nóng và thời tiết khô hanh ở Tây Nguyên.

Sông Ba chảy qua địa bàn tỉnh Gia Lai bị cạn kiệt nước

Cũng trên địa bàn tỉnh Kon Tum, đến cuối tháng 2/2013, mực nước trên các sông, suối đã xuống rất thấp. Lượng nước dòng chảy chính ở các sông lớn như sông Pô Kô, Đắk Psi đạt thấp hơn trung bình nhiều năm cùng thời kỳ và thấp hơn cùng kỳ năm 2012 từ 15 - 30%. Nhiều con suối nhỏ đầu nguồn đã hoàn toàn cạn kiệt. Thời tiết khô hạn trên diện rộng khu vực Bắc Tây Nguyên khiến các hồ thủy điện trên sông Ba (địa bàn tỉnh Gia Lai và tỉnh Phú Yên) chỉ tích nước được từ 40 - 60% so với mọi năm.

Mực nước trên các sông suối ở tỉnh Đắk Lắk và tỉnh Đắk Nông hiện thấp hơn trung bình nhiều năm. Trong khi đó, mực nước nhiều hồ thủy điện trên sông Srêpốk chỉ còn khoảng 50% dung tích nên thủy điện chỉ xả cầm chừng ra sông. Vì thế, nguồn nước chống hạn đang thiếu nghiêm trọng. Nếu thời tiết nắng nóng tiếp tục kéo dài đến cuối tháng 3, sẽ có nhiều diện tích cà phê, lúa ở Đắk Lắk và Đắk Nông thiếu nước tưới trầm trọng và có nguy cơ khô cháy. Toàn tỉnh Đắk Lắk có 665 công trình thủy lợi theo thiết kế có thể tưới cho 26.000ha lúa Đông Xuân, 48.000ha lúa vụ mùa, 132.838ha cà phê và 14.708ha cây hoa màu các loại. Nhưng hiện nay, nước trong các hồ chứa chỉ đạt khoảng 70% so với thiết kế. Trong khi đó, mực nước tại hơn 150 hồ thủy ở Đắk Nông cũng đã bắt đầu giảm nghiêm trọng. 

Nắng nóng kéo dài liên tục, cộng với gió thổi mạnh đã làm gần 400ha rừng thông 3 lá (trồng được 10 năm tuổi) bị cháy trụi trong các ngày 19 đến 21/2/2013, tại dãy núi Chư Nâm, thuộc địa bàn các xã Nghĩa Hưng, Chư Jôr, Chư Đăng Ya, huyện Chư Pah, tỉnh Gia Lai, thuộc lâm phần quản lý của Ban Quản lý Rừng phòng hộ Bắc Biển Hồ. Để dập tắt đám cháy, tỉnh Gia Lai phải huy động toàn bộ lực lượng kiểm lâm trong tỉnh; dân quân tự vệ của Công ty TNHH MTV Cao su Chư Pah; cán bộ, chiến sĩ của Quân đoàn 3. Lúc cao điểm chữa cháy, các lực lượng có mặt tại hiện trường lên đến gần ngàn người. Vào thời điểm hiện tại, nguy cơ cháy rừng ở tỉnh Gia Lai là rất cao.

Bài và ảnh: Trung Đức