Bà Đào Thị Hồng Đào

Năm 16 tuổi, bà xung phong tòng quân kháng chiến. Năm 1966, bà tham gia lực lượng Thanh niên xung phong (TNXP) phục vụ chiến đấu cho Sư đoàn 9. Từ Cà Mau, cả đại đội C239 của bà khoảng 120 người phải đi bộ ròng rã 79 ngày đêm đến địa điểm chiến đấu Tây Ninh. Sau một thời gian được huấn luyện, bà được phân công về Trung đoàn 3, Sư đoàn 9 ở miền Đông. Bà trực tiếp tham gia tải đạn ra chiến trường. Gần 10 năm ở trận tuyến, bà cùng đồng đội kiên cường tham gia những trận đánh nổi tiếng như: Dầu Tiếng, Lộc Ninh, Bàu Bàng, chiến dịch phản công đánh bại cuộc hành quân Junction City (kéo dài 53 ngày đêm với 45 ngàn quân Mỹ đánh vào Bắc Tây Ninh để thực hiện chiến lược “Tìm diệt và bình định”), Tổng tấn công Mậu Thân năm 1968 đánh vào Sài Gòn, chiến dịch “mùa hè đỏ lửa” năm 1972, chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử... Cuộc chiến diễn ra rất ác liệt, đồng đội bà có nhiều người hy sinh. Chứng kiến cảnh đồng đội ngã xuống, bà như đứt từng khúc ruột.

Hòa bình lập lại, đơn vị của bà còn lại chưa đến 30 người. May mắn thoát khỏi cái chết, nhưng bà trở thành thương binh 4/4. Ngoài những lần toàn thân đau nhức mỗi khi trái gió trở trời, bà còn mắc phải chứng bệnh “run vô cảm” (do chất độc dioxin của Mỹ gây ra). Về hưu, bà được phân làm Trưởng ban liên lạc TNXP tỉnh Sóc Trăng. Nhiều lúc, tưởng chừng gục ngã vì bệnh tật, nhưng bà cố gắng vực dậy để thực hiện những điều hằng ấp ủ, đau đáu về những đồng đội đã hy sinh, những đồng đội đang gặp khó khăn trong cuộc sống đời thường. Bà kể, thời kháng chiến, đồng đội trong Sư đoàn thân thiết còn hơn ruột thịt. Nhiều lúc, biết nhiệm vụ nguy hiểm, họ tranh giành lẫn nhau để ra trận tuyến, dẫu biết rằng sẽ chết. Nghĩa tình đồng đội vì thế mà bền chặt như keo sơn, sống chết có nhau. Bà may mắn được sống trong cảnh hòa bình, trong khi đồng đội nằm lạnh lẽo trong rừng sâu, núi thẳm. Đó chính là điều khiến bà luôn dõi theo vong linh của đồng đội. Bà tâm niệm, chưa tìm được hết hài cốt đồng đội đã hy sinh trên cùng trận tuyến, chưa giúp được những người lính đang vật lộn với cuộc mưu sinh có nghĩa là mình còn nặng nợ. Chỉ có những người đã từng trực tiếp chôn cất đồng đội trong những trận đánh năm xưa mới có thể lần tìm dấu vết cũ. Lương tâm không cho phép bà bỏ mặc đồng đội nằm sâu dưới nấm mồ vô danh, lạnh lẽo trong khi gia đình họ đang mong mỏi đợi tin. Thế rồi, bà tích cực tham gia vào Ban liên lạc TNXP giải phóng miền Nam (GPMN) và Hội cựu TNXP TP. Hồ Chí Minh để tìm mọi cách giúp đỡ đồng đội.

Trong hành trình tìm kiếm, quy tập hài cốt đồng đội đã hy sinh, bà Đào và hội gặp không ít thách thức; có lúc tưởng chừng phải bỏ cuộc. Địa hình, địa vật thay đổi nhiều sau chiến tranh, việc xác định vị trí nơi đồng đội ngã xuống càng lúc càng khó khăn gấp bội phần. Năm lần, bảy lượt vẫn không tìm được nhưng bà chưa bao giờ buông xuôi. Dẫu nhiều lúc mệt mỏi, đau ốm, bà cũng không nản lòng. Kể từ lúc thành lập tổ tìm hài cốt đến giờ (năm 2007), cả Hội đã tìm được 400 hài cốt, trong đó bà đã trực tiếp phát hiện 241 hài cốt của đồng đội. Chứng kiến cảnh người mẹ ôm chặt hài cốt của con bật khóc không thành tiếng, bà Đào cảm thấy lòng được vơi nhẹ.

Ấn tượng nhất với bà là ngay cái lần đầu tiên tham gia tìm hài cốt tại xã Bình Mỹ, huyện Tân Uyên, Bình Dương. Lúc đó, cả đoàn đi khảo sát, xác định vị trí căn cứ; (trước kia là rừng, giờ là rẫy cao su), nhưng đến 6,7 lần đào bới vẫn không tìm thấy hài cốt. Bà Đào nhớ rõ từ Suối Ổi đếm ngược trở lên khoảng 10m, nhưng vẫn không chính xác. Cả đoàn dường như muốn bỏ cuộc. Trong lúc, họ lân la đi tìm địa điểm khác thì bà Đào vẫn một mình ở lại để suy ngẫm. Bà chợt nghĩ đến việc có thể suối lở nên vị trí được trừ hao. Thế là bà năn nỉ cả đoàn quay lại tiếp tục đào bới. Đến khi phát hiện bộ xương của 4 đồng đội, bà mới yên lòng. Đây là nơi Mỹ đã thả B52 khiến 4 chiến sĩ phải hy sinh cùng một lúc. Bà còn nói thêm, nếu để bà kể hoài những kỷ niệm trong những lần đi tìm kiếm hài cốt thì có lẽ sẽ không bao giờ hết chuyện. Lần nào cũng để lại trong bà những cảm xúc thật khó tả.

Bà còn hồ hởi khoe, khi nào xuất viện, bà lại tiếp tục cuộc hành trình tìm kiếm này, cho đến khi nào không còn chương trình bốc hài cốt nữa, cho đến khi không còn đủ sức để đi nữa thì thôi.

Không chỉ nặng nợ với người đã mất, bà Đào còn trực tiếp đi đến tận vùng sâu, vùng xa như Sóc Trăng, Tây Ninh, Cà Mau… để tìm những đồng đội còn sống, chia sẻ với những khó khăn của họ. Bà cùng Ban liên lạc đã vận động xây cất được 30 căn nhà nghĩa tình đồng đội, nhà tình nghĩa, nhà tình thương với tổng trị giá trên 600 triệu đồng; hai lớp học tình thương và chi phí chữa bệnh cho con em các cựu TNXP.

Mỗi ngày, trên chiếc xe máy cà tàng, bà lặn lội đi về hơn 30km để đến Hội. Cuộc sống đạm bạc với đồng lương ít ỏi, nhưng bà không nề hà, miễn sao làm được nhiều việc có ích cho đồng đội. Có lúc cũng mệt mỏi, muốn được nghỉ ngơi dưỡng bệnh, nhưng khi nghĩ đến đồng đội vẫn còn nằm đâu đó quạnh hiu, giá lạnh, không người hương khói, bà lại vực dậy để đi tìm. Tình đồng đội như có sức mạnh vô hình, giúp bà vượt qua bệnh tật và khó khăn trong cuộc sống đời thường để làm những điều thật ý nghĩa.

“Sống trên đời sống cần có một tấm lòng. Để làm gì em có biết không?…”. Tôi nghĩ lan man và tìm ra câu trả lời nơi chị.

Trần Mỹ