Trong các khâu chính của một kỳ thi như ra đề thi, tổ chức thi, chấm thi, thì dễ làm tốt nhất là khâu ra đề thi vì có rất ít người tham gia trong khâu này, hơn nữa lại tập trung toàn chuyên gia trong nghề…

Vì là một sự kiện xã hội nên người viết bài này xin được nêu một vài suy nghĩ. Nếu là người trong nghề, hay ngoại đạo mà cũng từng đèn sách đi thi và quan tâm đến xã hội học tập qua việc thi cử thì ai cũng thấy rõ một nhận định rằng: Đề thi năm dễ, năm khó, ít có sự chuẩn mực về tri thức, càng ít quan tâm đến các sự kiện và những thực tế liên quan đến bộ môn thi… Hầu như toàn bộ trí lực chỉ được tập trung vào sự “an toàn” của đề thi là không có sai sót và lặp lại gần.

Để cụ thể, xin được nêu ví dụ từ đề thi môn vật lý. Dư luận chung là các sĩ tử khối A… kêu trời, mặc dù đã được "đánh động" bằng đề thi cùng kỳ năm ngoái. Còn nếu hơi chuyên nghiệp một chút thì thấy cụ thể hơn: Sự chênh lệch với đề thi tốt nghiệp THPT cùng năm. Đành rằng, mục đích của 2 cuộc thi khác nhau, nhưng vẫn là thi những gì học sinh đã được học một cách phổ thông, thì không nên để một trời - một vực như thế.

Đề thi trắc nghiệm mà phần dẫn quá dài, lại khó ở khá nhiều câu, có khác gì đánh đố học sinh. Nội dung đề thi khá nghèo về những thực tế mà môn vật lý đề cập (chỉ dưới dạng nguyên tắc) trong các lĩnh vực kỹ thuật như xây dựng nhà cao tầng, toà tháp, cầu, sản xuất năng lượng sạch… Chưa kể đến việc đề thi còn nên chứa đựng những sự kiện xảy ra gần kỳ thi mà vẫn chuẩn về kiến thức nhằm thức tỉnh ý thức xã hội về một vấn đề nào đó. Ví dụ việc sản xuất, sử dụng năng lượng hạt nhân qua sự cố Fukushima, việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân ở Ninh Thuận, hoàn toàn có thể đưa vào đề thi, làm cho đề thi hay và có tính xã hội cao, thức tỉnh ý thức trách nhiệm, ham hiểu biết và cũng có thể phần nào tác động đến định hướng nghề nghiệp trong tương lai của chính những người dự thi.

Có một ý nghĩa xã hội mang tính nhân văn cũng cần được đề cập, đó là: Còn nhiều lắm các cảnh nghèo, không đủ no để đi học, không đủ thời gian để tự học mà phải bươn chải cùng cha mẹ lo ăn hàng ngày, thì làm sao mở được cánh cổng vào ĐH với đề thi như vậy? Đành rằng, vẫn có những chính sách xã hội nhất định với người nghèo. Hình ảnh các học sinh tàn tật đến trường thi trên lưng bạn, bà mẹ loà bán gạo nuôi con đi thi, chắc sẽ ám ảnh rất nhiều tấm lòng…

Tôi cũng chỉ biết góp một lời bàn như vậy để những người có trách nhiệm đã có tầm rồi thì cũng có tâm hơn trước các trọng trách đảm nhận, để một kỳ thi quốc gia quan trọng như thi ĐH không phải chỉ để chọn và phân loại học sinh được học thêm nhiều và không có điều kiện học thêm. Quan trọng hơn, phải đạt được nhiều mục đích và ý nghĩa xã hội lớn lao hơn, trong đó có tính công bằng. Thật là khó, nhưng vẫn có thể làm tốt hơn những gì đã diễn ra.

Phương Anh