Hồ Xuân Hương có chu vi hơn 7 km và diện tích mặt nước là 38 ha. Đây là một công trình nhân tạo có lịch sử hình thành khi người Pháp bắt tay vào xây dựng Đà Lạt từ đầu thế kỷ XX. Thắng cảnh không chỉ có ý nghĩa sinh thái, môi trường mà còn là công trình độc đáo vì ở Việt Nam ít có địa phương nào có hồ nước nằm ở độ cao hơn 1.400m so với mực nước biển như thành phố Đà Lạt.

Hồ Xuân Hương cũng gắn liền với quá trình quần tụ, xây dựng và chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước của người dân Đà Lạt, Lâm Đồng… Bước vào thời kỳ đổi mới và Đà Lạt trở thành đô thị du lịch nổi tiếng, hồ Xuân Hương được xem như là “Hòn ngọc” của đô thị xanh này, thu hút sự tham quan, thưởng lãm của hầu hết du khách trong nước, quốc tế khi đến thành phố sương mù. Có những thời điểm trước đây, trên hồ Xuân Hương có tới 3 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ thuyền thiên nga đạp nước nhưng vẫn không đủ đáp ứng nhu cầu bơi thuyền trên hồ của du khách. Trong thời gian sáu, bảy năm trước đây, người ta ước tính mỗi ngày có đến hàng nghìn bức ảnh du khách đứng chụp bên bờ vì hồ quá đẹp.

“Thắng cảnh du lịch nổi tiếng Hồ Xuân Hương sẽ mất thương hiệu nếu không có biện pháp xử lý kịp thời”

Nhưng rồi cảnh quan hồ Xuân Hương dần bị xuống cấp do những tác nhân từ ý thức con người. Tình trạng nổi cộm là nguy cơ ô nhiễm vì rác thải nông nghiệp và rác thải sinh hoạt từ thượng nguồn dồn về. Thực tế này đã được các cơ quan thông tin đại chúng phản ánh nhiều lần và từ lâu, nhưng tình hình vẫn không thay đổi. Sau mỗi trận mưa to, hàng chục tấn rác với đủ thứ bao bì, vật tư nông nghiệp, rác sinh hoạt và có cả xác gia súc, gia cầm… dồn thành bãi lớn, rộng hàng trăm mét vuông trên mặt hồ.

Chiều 10/3/2011, dù trời không mưa, nhưng tại khu vực mặt hồ phía trước vườn  hoa thành phố Đà Lạt, 5 công nhân của công ty Môi trường xanh vẫn đang vất vả kéo thuyền chở hàng tấn rác lên bờ. Theo các nhà nghiên cứu: Nước, rác bẩn đổ về từ các nguồn bên ngoài cũng chính là một trong những nguyên nhân gây nên hiện tượng tảo lam sinh sôi, đã tái diễn rất nhiều lần trên mặt nước hồ. Đồng thời với nguy cơ ô nhiễm vì rác bẩn, hồ Xuân Hương còn phải hứng chịu hiện tượng bồi lắng do đất cát bị rửa trôi dữ dội từ thượng nguồn.

Thực tế rất rõ ràng: Do rừng ở các vùng thượng nguồn nước hồ đã cạn kiệt làm cho lượng đất bị rửa trôi bồi lắng dữ dội. Ngày 19/6/2009, UBND tỉnh Lâm Đồng đã chỉ đạo nạo vét hồ Xuân Hương nhằm khắc phục hiện tượng bồi lắng, ô nhiễm mặt hồ nhưng ngay cả khi hồ vừa được nạo vét, thực trạng bồi lắng do đất, cát và rác thải nông nghiệp từ thượng nguồn vẫn tái diễn. Cùng đó, công tác xây dựng bờ kè, phủ mặt lưới xi măng bảo vệ cảnh quan bờ hồ tuy đã hoàn thành đưa vào sử dụng, chưa được nghiệm thu nhưng đã xuất hiện nhiều biểu hiện cẩu thả, chưa hoàn thiện. Nhiều đoạn, điểm kè bê tông lún, nứt, một số đường mạch hồ xi măng dưới chân lưới còn chưa tô trát… ảnh hưởng rất lớn đến mỹ quan của công trình.

Song song với nguồn rác, đất bồi lắng “ngoại lai” từ thượng nguồn, mỗi ngày đều có nhiều thanh thiếu niên tổ chức ăn uống, đốt lửa rồi bỏ lại tất cả các loại rác thải tại các điểm dừng chân đẹp bên bờ hồ. Anh Nguyễn Văn Hùng, một công nhân có nhiệm vụ thu gom rác khu vực hồ Xuân Hương buồn bã nói: “Ngày nào tôi cũng mệt rã rời vì gom quá nhiều rác. Có khi còn phải gom cả lông gà, vịt do người ta làm thịt rồi mang đổ xuống hồ…”. Cũng theo anh Hùng, hàng ngày doanh nghiệp tư nhân Môi trường xanh của anh phải cử 3 công nhân thu gom rác nhưng cũng không xuể…. 

Một thắng cảnh đã gây dựng được thương hiệu, có ấn tượng trong lòng hàng triệu du khách và người dân địa phương bỗng nhiên đánh mất hình ảnh đẹp. Đó có lẽ là điều mà Lâm Đồng cũng như người dân cả nước không chờ mong. Rất mong chính quyền tỉnh Lâm Đồng chỉ đạo để có hành động kịp thời bảo vệ lấy “hòn ngọc” của xứ lạnh.

Giang Thanh