Có lẽ không ai không trải qua cái thuở thiếu thời, háo hức chờ Tết vì được súng sính quần áo mới, nô nức vì có lì xì… Hồi ấy, hạnh phúc lắm vì… Tết. Ấy vậy mà ngày một lớn khôn trưởng thành, rồi ra đời, bươn chải, cho dù vẫn giữ trọn nét văn hóa truyền thống ấy mỗi khi về lại trong những ngày lễ Tết, nhưng cuộc sống vốn là một dòng chảy khó lường, mỗi người dường như cũng phải “xuôi theo dòng” để tồn tại, để níu giữ công ăn việc làm. Đó là phải chu đáo thêm thứ quà biếu “vật chất” bên cạnh những món quà tinh thần sắp chuyển về quê.

Nếu ngày xưa nô nức, sung sướng bao nhiêu với những món quà ý nghĩa tinh thần, thì nay lại nặng gánh khó xử bấy nhiêu vì những món quà nặng “vật chất” ơn nghĩa.

Nếu hiểu theo nghĩa nguyên,  quà biếu ngày Tết là phép hành xử và giao tiếp. Nó hình thành do một nhu cầu của thực tiễn. Có thể ban đầu, nó là sự chia sẻ những giá trị vật chất để bày tỏ những giá trị tinh thần như “nhường cơm sẻ áo”. Nhưng hiện nay, các giá trị đó không biết đã bị mai một từ bao giờ.

Truyền thống biếu quà bắt nguồn từ sự trân trọng, cảm kích công lao của cấp trên, hay chỉ đơn giản là để thay cho một lời cảm ơn chân thành vì một lần được giúp đỡ, chỉ bảo trong công việc. Quà tặng sẽ mất đi giá trị khi nó biến thành một gánh nặng hay một nghĩa vụ cho người tặng nó, khi mà nhiều người cố quên giá trị nhân văn sâu sắc của nó, mà lợi dụng văn hóa biếu quà vì những động cơ thiếu trong sáng.

Quà biếu ngày Tết không còn là sự thể hiện quan tâm lẫn nhau về mặt tình cảm thuần túy, mà thể hiện sự “lấy lòng”. Nó đã len lỏi vào mọi ngõ ngách của xã hội, trở thành thói quen không thể thiếu trong ngày Tết.

Đó là thực tế mà ai cũng công nhận. “Văn hóa biếu quà” thời nay đã đi ngược với giá trị văn hóa đẹp đẽ vốn có. Hiện nay, nhiều người biếu quà để “mua bán”, để “xin cho”… Đó chính là nguồn gốc nảy sinh tham ô, tham nhũng, và trở thành một hiện tượng khá phổ biến trong sự biến đổi muôn màu, muôn vẻ của xã hội.

Càng ngẫm suy và nhìn lại, càng thấm thía “Văn hóa biếu quà” và “Quà biếu văn hóa” là một vấn đề nan giải trong đời sống, giữa một mặt là hành vi văn hóa, và mặt khác là hành vi phi văn hóa.

Điều đáng suy xét là những giá trị tốt đẹp của văn hóa biếu quà đã bị biến dạng trong văn hóa ứng xử hiện nay với sự phức tạp và đa dạng của đời sống.

Để văn hóa biếu quà trở về giá trị đích thực của nó, hãy phát huy những phong tục tốt đẹp ấy một cách vô tư, khách quan theo đúng tình cảm, không thiên về vật chất. Chính điều này sẽ từng bước loại bỏ bớt chủ nghĩa vụ lợi, chủ nghĩa cá nhân xâm thực vào mỗi con người.

Mải lạm bàn chuyện quà biếu, biếu quà, chợt… không biết Tết này chuyện biếu quà, quà biếu của mình rồi sẽ làm sao?!

  Bút Chì