Có 3 nguy cơ chính có thể xảy ra ở ĐBSCL từ tác động của BĐKH, đó là lũ, nước dâng, xâm nhập mặn và hạn, bão/áp thấp nhiệt đới.

Lũ nếu xảy ra ở ĐBSCL chủ yếu là do lũ thượng nguồn sông Cửu Long đổ về. Nước lũ kết hợp triều cường hoặc kết hợp mưa bão sẽ càng làm cho mực nước dâng cao, gây ngập úng. Chẳng hạn như tỉnh Bến Tre, những năm gần đây đỉnh triều của các sông vào tháng triều cường cao hơn đỉnh triều trung bình của các năm từ 15 - 20cm. Các chuyên gia dự báo, nếu mực nước biển dâng 0,75 - 1m thì khoảng 60 - 70% diện tích tự nhiên của tỉnh Bến Tre bị ngập, trong đó các huyện Ba Tri, Bình Đại sẽ bị ngập hoàn toàn. Lũ và nước dâng gây thiệt hại lớn cho sản xuất nông nghiệp, bao gồm đất trồng lúa, cây ăn quả, nuôi trồng thủy sản.

Trong khi đó, một trong những ảnh hưởng lớn nhất, cụ thể nhất của BĐKH đến tài nguyên nước ở khu vực ĐBSCL là tình trạng xâm nhập mặn ngày càng rộng và lấn sâu vào nội đồng. Những năm gần đây, theo tính toán sơ bộ, có những nơi mà độ mặn 4 phần ngàn đã xâm nhập sâu vào đất liền hàng mấy chục km tính từ cửa sông. Hạn hán, xâm nhập mặn đưa lại hệ lụy là thiếu nước ngọt sinh hoạt và ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp, gây khó khăn cho đời sống của cộng đồng dân cư trong vùng bị ảnh hưởng BĐKH. Thiếu nước sinh hoạt, lúa bị mất trắng hoặc giảm năng suất, cây giống bị hư hại hoặc bị chết yểu, cây trái bị rụng non, thủy sản tôm cá bị thiệt hại về sản lượng… là những con số kết toán trong giai đoạn từ năm 1995 - 2008 tại khu vực ĐBSCL.

Mặc dù, bão và áp thấp nhiệt đới ít ảnh hưởng trực tiếp đến khu vực ĐBSCL, thế nhưng những năm gần đây tình hình thời tiết, khí hậu đang có chiều hướng diễn biến phức tạp. Khi hiện tượng thiên tai này xảy ra, hậu quả của nó cũng sẽ rất khốc liệt, đặc biệt các công trình ven biển như nhà cửa, công trình công cộng bị hư hỏng, tốc mái, thậm chí bị sập…

Theo đánh giá của các nhà khoa học trong nước và quốc tế, biện pháp đối phó hữu hiệu nhất với những thiên tai do BĐKH ở khu vực ĐBSCL chính là tận dụng chức năng phòng hộ của các hệ sinh thái tự nhiên. Các cánh rừng ngập mặn trong khu vực sẽ đóng vai trò vùng đệm tối ưu giúp nâng cao hiệu lực ngăn ngừa và giảm thiểu sức tàn phá của gió bão, triều cường, sóng lớn và nước biển dâng, đất đai xói lở, các cấu trúc sinh cảnh đa dạng sinh học bị hủy diệt… Bởi, trong quần thể rừng ngập mặn phân bố ven biển vào sâu các cửa sông ở khu vực ĐBSCL, người ta thấy sự hiện diện của những loài cây mắm, đước, bần và nhiều loài khác, cộng với thảm thực vật rừng phong phú, đặc trưng. Quần thể thực vật này đem lại nhiều hữu ích bất ngờ. Chẳng hạn như loại cây bần phát triển mạnh, ưu hợp trên vùng đất bùn cát ven cửa sông, độ mặn nước không cao, ngả sang lợ và lũ từ nguồn Mê Công đổ về ngập tràn mùa nước nổi. Chính rừng bần đã đem lại tác dụng phòng hộ đa năng cho vùng cửa sông.

Được biết, rừng ngập mặn ở vùng cửa sông Cửu Long và ven biển kế cận  được thiên nhiên ưu đãi tác tạo, với nhiều địa danh đi vào lịch sử, từ Cửa Tiểu, Cửa Đại, Cửa Ba Lai, Cửa Hàm Luông, Cửa Cổ Chiên, Cửa Cung Hầu, Cửa Định An, Cửa Tranh Đề, Cửa Mỹ Thạnh…

Huy Khánh

Đại sứ quán Đức tại Hà Nội cho biết, Chính phủ Australia và CHLB Đức mới đây đã ký thỏa thuận (ảnh) nhằm tiếp tục quan hệ đối tác vốn có tại khu vực ĐBSCL trong khuôn khổ một chương trình mở rộng nhằm giúp Việt Nam quản lý và bảo vệ các hệ sinh thái ven biển, bao gồm các hoạt động ứng phó với BĐKH.

Chính phủ Australia, thông qua Cơ quan Phát triển Quốc tế Australia (AusAID), sẽ đóng góp cho chương trình 23 triệu đôla Australia (tương đương 24,3 triệu đôla Mỹ) và Chính phủ Đức cam kết đóng góp khoảng 14,1 triệu đôla Mỹ dưới hình thức hợp tác kỹ thuật. CCCEP sẽ được thực hiện thông qua Tổ chức GIZ. Ngoài ra, thông qua Ngân hàng KfW, CHLB Đức cũng cam kết cung cấp 25,3 triệu đôla Mỹ dưới hình thức hợp tác tài chính.

Chương trình BĐKH và hệ sinh thái vùng ven biển, xây dựng trên cơ sở các kết quả sẵn có tại Bạc Liêu, Sóc Trăng và Kiên Giang, sẽ cung cấp nhiều giải pháp thiết thực nhằm giải quyết hàng loạt đe dọa về môi trường mà các hệ sinh thái ven biển đang phải đối mặt. Các tỉnh sẽ xây dựng kế hoạch thích ứng với BĐKH của mình, trong đó bao gồm các hoạt động phục hồi rừng ngập mặn và biện pháp bảo vệ rừng ven biển, tạo sinh kế mới cho người dân sống phụ thuộc vào rừng ven biển, giới thiệu mô hình canh tác nông nghiệp thay thế, cũng như cải thiện tình hình xây dựng và quản lý đê biển.

Chương trình này dự kiến sẽ được triển khai từ tháng 7/2011 - 6/2016.