Tác giả Dương Thanh Tùng, PV Báo Thanh Tra (giữa) nhận Giải A

* Loạt phóng sự điều tra Vĩnh Phúc: Của “trời cho” và một dự án “trò chơi” được trao Giải A Giải Báo chí toàn quốc viết về môi trường năm 2007.

Loạt bài viết nhanh chóng thu hút được sự quan tâm của đông đảo độc giả, giới khoa học, nhà quản lý. Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng (nay là Chủ tịch Quốc hội) đã ký văn bản chỉ đạo tỉnh Vĩnh Phúc phối hợp với Bộ, ngành chức năng kiểm tra, ngăn chặn dự án. Trên cơ sở loạt bài viết, một hội thảo quy mô với sự tham dự của nhiều nhà khoa học uy tín cùng các cấp, ngành quản lý, được tổ chức tại Hà Nội. Đại biểu tham dự hội thảo đã thống nhất yêu cầu tỉnh Vĩnh Phúc dừng ngay dự án có tên gọi “Khu du lịch sinh thái Tam Đảo II” (với số vốn đầu tư 348 triệu USD) vì hủy hoại môi trường, hủy diệt đa dạng sinh học trong vùng lõi của một vườn quốc gia (VQG) nổi tiếng.


Khi Báo Thanh Tra đăng liên tiếp 3 bài Vĩnh Phúc: Của “trời cho” và một dự án “trò chơi”, đến bài thứ 4, lúc tôi còn loay hoay vận dụng ngữ nghĩa thì Tổng Biên tập (TBT) Nguyễn Văn Bình gọi lên bảo: Bài thứ 4 đặt luôn là Vĩnh Phúc “cầm đèn chạy trước ô tô”. Cú “chốt hạ” về tít bài rất thản nhiên của TBT không chỉ gỡ “bí” cho tôi mà còn như đòn “đánh” trực diện vào “vùng nhạy cảm” là UBND tỉnh Vĩnh Phúc lúc bấy giờ (tất nhiên là chỉ trong phạm vi dự án Khu du lịch sinh thái Tam Đảo II). Rõ ràng, UBND tỉnh Vĩnh Phúc đang “cầm đèn chạy trước ô tô”, bởi chủ quản Vườn Quốc gia (VQG) Tam Đảo là Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn chứ không phải tỉnh Vĩnh Phúc.

Việc gọi lên “đặt hộ cái tít” của TBT làm tôi nhớ mãi vì còn liên quan đến 2 câu chuyện rất khó quên. Trước khi Báo Thanh Tra khởi đăng bài viết cuối cùng: Vĩnh Phúc “cầm đèn chạy trước ô tô”; tôi được lãnh đạo tỉnh Vĩnh Phúc “cho mời”. Chủ trì buổi làm việc là Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Ngọc Ái. Quen lăn lộn, điều tra, tôi hiếm khi được trọng thị “mời” ngồi ngang với Phó Chủ tịch tỉnh để làm việc với các giám đốc sở, ngành về dự án lên đến trên 300 triệu USD mà tỉnh này đang cố thực hiện bằng được. Rời buổi làm việc trong bối cảnh “một đao phó hội”, có người kéo áo tôi nói nhỏ “rừng của Vĩnh Phúc đâu mà Vĩnh Phúc làm”. Quay lại, tôi nhận ra đó là Chánh Thanh Tra tỉnh Vĩnh Phúc Trần Đức Cầu. Câu nói đúng thời điểm càng khẳng định việc Vĩnh Phúc “rút” 300 ha vũng lõi VQG Tam Đảo xây khu “du lịch sinh thái” với sân gôn, khách sạn, sòng bài là hoàn toàn sai trái. Đồng thời làm tôi nghĩ ngay đến cái tít rất đắt mà TBT Nguyễn Văn Bình đặt hộ: Vĩnh Phúc “cầm đèn chạy trước ô tô”. Đúng là họ (Vĩnh Phúc) đang làm việc ấy, nhưng lại cố tình không biết mình cầm đèn dầu hay bóng điện mà thôi!

Quốc lộ 2 Nội Bài - Vĩnh Yên bấy giờ đang bị xới lên tơi tả để nâng cấp. Dọc đường từ Vĩnh Yên về Hà Nội trên chiếc xe máy cà tàng, chuông điện thoại di động của tôi reo vang. Đầu máy bên kia là ông Nguyễn Ngọc Phi, Chủ tịch UBND tỉnh Vĩnh Phúc. Bằng thái độ rất thiện chí, ông Phi cho biết bận họp nên đã giao cho Phó Chủ tịch tỉnh Trần Ngọc Ái làm việc với tôi. Trong cuộc điện đàm giữa trưa nắng, tôi nhận được lời ngỏ của cá nhân ông Phi rằng ông rất không bằng lòng vì tôi đã… chơi chữ với ông. Việc “chơi chữ” mà ông Phi đề cập có thể hiểu là cái tít bài quá… khiêu khích của “trời cho” và dự án “trò chơi”. Chủ tịch tỉnh Vĩnh Phúc Nguyễn Ngọc Phi hẹn “tái ngộ” với tôi vào dịp thích hợp, nhưng tiếc rằng từ đó đến nay, tôi không còn cơ hội nào gặp lại ông.

Câu chuyện thứ 2, là một tờ báo ngành nọ “mạnh mẽ đập lại” cái tít bài “chốt hạ” của TBT Nguyễn Văn Bình. Ngay thời điểm Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Sinh Hùng có văn bản chỉ đạo kiểm tra ngăn chặn dự án Khu du lịch sinh thái Tam Đảo II; tờ báo nói trên cho “giật” tít: Vĩnh Phúc “không cầm đèn chạy trước ô tô”. Tìm tờ báo này về trao đổi cùng TBT, tôi nghe ông bình thản bảo: “Trắng đen ngã ngũ ngay ấy mà”! Đúng như lời TBT nói, Vĩnh Phúc dù “không cầm đèn chạy trước ô tô” biện hộ, nhưng vẫn không thể nào làm được cái việc là rút 300ha vùng lõi VQG không phải của mình để làm khu du lịch sinh thái. Loạt bài viết Vĩnh Phúc: Của “trời cho” và một dự án “trò chơi” sau đó đã được Hội Nhà báo Việt Nam, Bộ Thông tin & Truyền thông, Bộ Tài Nguyên & Môi trường trao Giải A Giải Báo chí toàn quốc viết về Môi trường năm 2007.

Một bài báo (nhất là thể loại phóng sự điều tra) thành công hay thất bại nhờ vào việc đặt tít bài rất nhiều. Có thể nói, loạt phóng sự điều tra Vĩnh Phúc: Của “trời cho” và một dự án “trò chơi” thành công nhờ biết “khiêu khích”, gãi đúng vào chỗ… không ngứa của tỉnh Vĩnh Phúc lúc bấy giờ - đem của “trời cho” biến thành “trò chơi”. Yếu tố quyết định thành công của loạt phóng sự điều tra “gãi vào chỗ không ngứa” của một tỉnh giàu có nhất vùng trung du Bắc Bộ, chính là thái độ của Ban Biên tập. Nếu TBT Nguyễn Văn Bình không tạo niềm tin, “lên giây cót”, khích lệ tôi và ông Chánh Thanh Tra tỉnh Vĩnh Phúc không đưa ra “tuyên ngôn” đúng thời điểm, chắc hẳn tôi đã nản lòng, bỏ cuộc.
 

Dương Thanh Tùng