Điều chỉnh tăng vượt tổng mức đầu tư phần đối ứng hơn 450 tỷ đồng
DA phát triển tổng hợp các đô thị động lực - Tiểu DA đô thị Tĩnh Gia - Thanh Hóa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chủ trương đầu tư ngày 19/9/2018 và điều chỉnh chủ trương ngày 28/4/2020; được Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa phê duyệt ngày 23/5/2019, phê duyệt điều chỉnh cơ cấu khoản mục chi phí trong tổng mức đầu tư, điều chỉnh thời gian thực hiện và phê duyệt khung tiêu chuẩn áp dụng cho DA ngày 17/7/2020.
Chủ DA là BQLDA Đầu tư xây dựng khu vực Khu kinh tế Nghi Sơn và các Khu công nghiệp Thanh Hóa (BQLDA khu vực). Thời gian kết thúc DA ngày 30/6/2025, tổng vốn đầu tư 80,7 triệu USD (bao gồm vốn vay IDA chuyển đổi của Ngân hàng Thế giới (WB) 54,3 triệu USD, vốn đối ứng 26,4 triệu USD. Sau đó, DA được điều chỉnh mức đầu tư 98,884 triệu USD, bao gồm vốn vay IDA chuyển đổi WB 53,287 triệu USD, vốn đối ứng 45,597 triệu USD, chi phí giải phóng mặt bằng (GPMB) sau điều chỉnh được quy đổi tỷ giá là 818,1 tỷ đồng. Tổng mức đầu tư DA sau điều chỉnh theo tỷ giá quy đổi 2.226,85 tỷ đồng, tăng 450,34 tỷ đồng.
Mới đây, Thanh tra tỉnh Thanh Hóa đã kết luận và kiến nghị DA phát triển tổng hợp các đô thị động lực - Tiểu DA đô thị Tĩnh Gia - Thanh Hóa việc lập, xác định, báo cáo kinh phí GPMB không chính xác, xem xét đề nghị điều chỉnh tăng vượt tổng mức đầu tư phần vốn đối ứng ngân sách tỉnh lên tới 450,33 tỷ đồng. Trong đó, chi phí GPMB điều chỉnh tăng thêm 556,98 tỷ đồng vượt 3,45 lần so với giá trị được phê duyệt có nguyên nhân chủ quan, khách quan. Vi phạm, thiếu sót cụ thể liên quan tới lập, xác định sai phi phí GPMB trong việc tham mưu phê duyệt tổng mức đầu tư của DA và điều chỉnh tổng mức đầu tư ảnh hưởng đến khả năng cân đối, bố trí vốn ngân sách tỉnh Thanh Hóa cho DA khác. Sai khác về phương án tuyến, vị trí công trình so với quy hoạch chung Khu Kinh tế Nghi Sơn phải điều chỉnh cục bộ.
Các đơn vị tư vấn chịu trách nhiệm vi phạm trong quá trình thực hiện hợp đồng tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi chưa tính toán đầy đủ vi phạm GPMB của các hạng mục công trình dẫn tới dự toán kinh phí GPMB không phù hợp với thực tế. Lập kế hoạch tái định cư thiếu sót trong việc kiểm tra thực tế phạm vi GPMB với phương án thiết kế trước và trong quá trình khảo sát, kiểm kê, đánh giá hiện trạng. Liên danh tư vấn chưa phối hợp chặt chẽ với nhau trong lập báo cáo nghiên cứu khả thi để cập nhật lại báo cáo kế hoạch tái định cư khi có thay đổi về phương án thiết kế; tham mưu phương án có đoạn vị trí tuyến, trạm xử lý nước thải phải điều chỉnh cục bộ.
Vi phạm và thiếu sót của BQLDA khu vực
Những vi phạm, thiếu sót chủ yếu thuộc nhiệm vụ, quyền hạn trực tiếp của chủ đầu tư là BQLDA khu vực gồm: Ban Giám đốc, Giám đốc BQLDA khu vực giai đoạn từ tháng 11/2016 - 7/2020.
Phó Giám đốc BQLDA khu vực được giao nhiệm vụ lập hồ sơ mời thầu, tổ trưởng tổ chuyên gia chấm thầu và các cá nhân tổ chuyên gia chấm thầu.
Tổ chức cá nhân được giao nhiệm vụ, quyền hạn tham mưu chịu trách nhiệm đối với những vi phạm, thiếu sót nêu trên; chịu trách nhiệm chính trong việc kiểm tra, rà soát, nghiệm thu các số liệu đơn vị tư vấn khảo sát, tính toán trước khi trình thẩm định, phê duyệt dẫn đến sai tăng trong việc lập tổng mức đầu tư DA; chịu trách nhiệm trong việc chưa báo cáo kịp thời điều chỉnh chi phí GPMB theo đơn giá tại thời điểm được giao chủ trì tham mưu đề nghị điều chỉnh phê duyệt chủ trương đầu tư DA; chịu trách nhiệm trong việc báo cáo chi phí GPMB không chính xác.
Ngoài ra, BQLDA khu vực chịu trách nhiệm trực tiếp trong chỉ đạo, tham mưu, quyết định và triển khai thực hiện quá trình phê duyệt chủ trương DA, BQLDA khu vực không chủ động phối hợp, cung cấp hồ sơ tài liệu và đề nghị cập nhật các nội dung về phương án tuyến, vị trí công trình của DA theo hồ sơ đã được WB thống nhất, Thủ tướng đồng ý phê duyệt chủ trương đầu tư DA ngày 19/9/2018 vào quy hoạch chung Khu kinh tế Nghi Sơn.
Phương án hướng tuyến đề xuất với Chủ tịch UBND tỉnh tại Công văn số 563/BQLDAKV-KHTH ngày 29/11/2018 của chủ đầu tư, theo báo cáo để tăng khả năng khai thác quỹ đất tốt hơn, tạo điều kiện cho phát triển đô thị, giảm chi phí GPMB so với phương án đã phê duyệt, không được lập hồ sơ trình phê duyệt chủ trương đầu tư DA, báo cáo đề xuất thỏa thuận với WB nên không được chấp thuận triển khai thực hiện.
Phương án đã thống nhất với WB, Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư DA có đoạn tuyến số 1, vị trí trạm xử lý nước thải chưa đồng bộ thống nhất với quy hoạch chung Khu kinh tế Nghi Sơn được duyệt, nên UBND tỉnh, các cơ quan, đơn vị phải nhiều lần tổ chức họp, xin ý kiến thống nhất phương án giải quyết, dẫn tới ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện DA, ảnh hưởng phát huy hiệu quả tối đa nguồn lực đầu tư cho DA, góp phần bị động trong bố trí nguồn vốn thực hiện chi phí GPMB.
Bên cạnh đó, báo cáo điều chỉnh tham mưu phương án, vị trí hướng tuyến sau thời điểm chủ trương đầu tư được duyệt, thỏa thuận WB, sau khi trình phê duyệt quy hoạch chung Khu kinh tế Nghi Sơn, chưa kịp thời phát hiện sự sai khác khi triển khai thiết kế cơ sở, thiết kế bản vẽ thi công so với quy hoạch chung Khu kinh tế Nghi Sơn được duyệt.
Việc này thể hiện tập thể Ban, Giám đốc BQLDA khu vực chưa trách nhiệm trong phối hợp tốt với các đơn vị liên quan, chưa sâu sát, kiểm tra, giám sát chặt chẽ đơn vị tư vấn trong quá trình lựa chọn phương án tối ưu, lập hồ sơ thiết kế. Hồ sơ mời thầu của BQLDA khu vực có nội dung về tài liệu chứng minh tư cách hợp lệ của nhà thầu chưa phù hợp với quy định của Luật Đấu thầu, dẫn tới 1 đơn thầu tư vấn bị loại khi kiểm tra đánh giá tính hợp lệ của hồ sơ đề xuất kỹ thuật. BQLDA khu vực đồng ý cho nhà thầu liên danh Công ty Cổ phần Môi trường Việt Nam triển khai thực hiện trước hạng mục RAP trước khi được phê duyệt chủ trương đầu tư DA, trước khi mời thầu và ký hợp đồng kinh tế là không đúng quy định, vi phạm Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng.
Kỳ II: Kiến nghị Chủ tịch tỉnh chỉ đạo kiểm điểm, xử lý ông Nguyễn Minh Hoàng