Các hộ dân thôn Quảng Phúc tại buổi làm việc với PV Báo Thanh tra.

Theo dấu đơn thư, chúng tôi còn ghi nhận nỗi bức xúc tương tự cả từ phía Cty Cổ phần Việt Mông (viết tắt là Cty Việt Mông), là đơn vị tiếp nhận Nông trường Việt Nam - Mông Cổ. Điều quan trọng là, dù cả người dân và doanh nghiệp (DN) đều đứng ngồi không yên xung quanh việc quản lý trên 1.000ha đất rừng thì các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền lại "bình chân như vại".

Cơn “sốt” đất Ba Vì dường như đã nguội trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tuy nhiên, với đông đảo người dân thuộc các xã Vân Hoà, Yên Bài (huyện Ba Vì) và xã Kim Sơn, thị xã Sơn Tây, dư chấn của cơn sốt này đang từng ngày từng giờ tác động đến mọi ngõ ngách. Nhiều câu chuyện pháp luật từ các thành viên mới của địa phương thổi vào từng cư dân những thôi thúc nóng bỏng về quyền sử dụng đất (QSDĐ)…

Dân bức xúc đòi đất

Trong đơn gửi Ban Biên tập Báo Thanh tra, ông Dương Văn Hùng, Trưởng thôn Quảng Phúc thay mặt cho các hộ dân của thôn khẩn cầu Văn phòng Chính phủ, Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn (NN&PTNT), UBND TP Hà Nội, Tổng Cty Chăn nuôi Việt Nam và các cơ quan chức năng xem xét, giải quyết nhanh chóng việc chuyển giao toàn bộ diện tích đất của Nông trường Việt Nam - Mông Cổ (cũ) về địa phương. Theo ông Hùng, đây là việc phải làm sớm theo chỉ đạo của Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng tại Văn bản 5545/VPCP ngày 2/10/2007 về việc cổ phần hoá các nông trường quốc doanh thuộc Tổng Cty Chăn nuôi Việt Nam. Tại văn bản này, Phó Thủ tướng yêu cầu “Bộ NN&PTNT chỉ đạo Tổng Cty Chăn nuôi Việt Nam phối hợp với UBND các tỉnh: Quảng Ninh, Hà Tây, Khánh Hoà chỉ đạo chặt chẽ việc chuyển giao đất đai về cho địa phương quản lý theo đúng qui định của pháp luật về đất đai, không gây mất ổn định và phát sinh khiếu kiện ở địa phương”. Tuy nhiên, theo ông Hùng, kể từ ngày có chỉ đạo của Phó Thủ tướng, các nội dung trên vẫn chưa được thực hiện.

Làm việc với chúng tôi, bà Vũ Thị Duân, đại diện các hộ dân của thôn Quảng Phúc, xã Yên Bài, huyện Ba Vì cho biết: Bà là 1 trong số hàng trăm hộ thuộc diện di dân lần đầu vào nông trường làm kinh tế mới. Đây là những hộ thuộc các xã vùng bãi lở sông Hồng như Tòng Bạt, Phú Châu, Minh Châu (huyện Ba Vì); Vân Nam, Vân Phúc (huyện Phúc Thọ) có tên trong Quyết định số 248/TCCB ngày 6/11/1989 của Chủ tịch UBND huyện Ba Vì đến xây dựng vùng kinh tế mới, sinh sống tại phần đất của Nông trường Việt Nam - Mông Cổ.

Nhiều hộ dân đã xây biệt thự rao bánBà Duân kể: “Chúng tôi là người lao động, đã phải bỏ nhà, bỏ cửa ở quê để lên đây làm kinh tế mới. Khi đi, chúng tôi đã bàn giao toàn bộ diện tích đất đai, bán tài sản, xác định đi là sẽ không về. Thời kỳ mới vào, mọi thứ còn hoang sơ, chưa có gì, điều kiện ăn ở sinh hoạt vô cùng khổ cực. Hơn 20 năm, chúng tôi đã "đổ mồ hôi, sôi nước mắt" để xây dựng cuộc sống và ổn định tại địa phương với 1,5ha đất mà Chủ tịch UBND huyện Ba Vì ngày đó đã giao. Quyết định nêu rõ, trong đó có 500m2 đất thổ cư, số còn lại là vườn hộ sản xuất theo quy định chung của nông trường như trồng chè, nuôi bò, trồng rừng. Thông báo số 28/TB-UB ngày 15/6/1989 của UBND huyện về chế độ trợ cấp đối với nhân dân đi xây dựng các vùng kinh tế mới nội tỉnh cũng ghi rõ: “Phần đất giao cho các hộ được quản lý và sử dụng trong thời gian 30 năm và tiếp tục quyền sở hữu để sản xuất kinh doanh theo chu kỳ kinh tế của cây trồng. Trường hợp hộ dân có nguyện vọng chuyển đi nơi khác thì có quyền nhượng lại toàn bộ giá trị cây, con và tài sản thuộc diện tích đã quản lý của gia đình”. Không ai ngờ là, đến khi cuộc sống khấm khá hơn một chút, điều kiện phát triển kinh tế mở rộng hơn với các chính sách khuyến khích của Nhà nước, chúng tôi lại gặp khó khăn. Muốn thoát nghèo, muốn có vốn làm ăn, nhưng chúng tôi không được ngân hàng cho vay vì không được cấp giấy chứng nhận QSDĐ do diện tích này hiện vẫn do Cty Việt Mông quản lý. Nguồn sống của chúng tôi là bám trực tiếp vào mảnh đất, thế mà Cty lại bảo đất không sử dụng và cứ giữ lấy”.Bà Đỗ Thị Tuyết, 58 tuổi cũng cho biết: "Khi vào đây theo diện kinh tế mới, nếu có khách vào đúng bữa ăn, chúng tôi phải bê vội mâm giấu đi vì bữa ăn quá nghèo nàn. Nếu chỉ vay 1 bao phân để bón cho cây, chúng tôi cũng phải đắn đo vì không biết lấy gì, làm gì để trả được. Tuy cuộc sống hiện nay đã bước qua đoạn khổ nhất ấy, nhưng cũng khó thể làm kinh tế để thoát nghèo. Lý do là không hộ nào trong số chúng tôi được vay vốn hỗ trợ của Nhà nước vì không có nhà đất thế chấp. Từ khi giải thể nông trường đến năm 2010 mới thành lập thôn Yên Bài, cuộc sống không có điện, không có xác nhận về nhân khẩu, con cái đi học không được vay vốn. Thậm chí, khi con cái đến tuổi lập gia đình, chúng tôi muốn xây nhà cho con trên diện tích đất của mình cũng không được vì không được cấp phép”.Ông Dương Văn Hùng cho hay, hiện trong thôn có gần 140 hộ dân, trong đó có 17 hộ nghèo; số cận nghèo chiếm 60% tổng số hộ dân còn lại. Các hộ dân sống chủ yếu dựa vào nguồn thu từ cây chè. Việc không bàn giao đất về địa phương dẫn đến tình trạng người dân của các thôn nằm trong diện tích của nông trường cũ "khóc dở mếu dở" vì không thuộc quyền quản lý của ai. Cty thì không bàn giao, xã cũng chẳng tiếp nhận. Điều này dẫn đến tình trạng từ năm 2007 đến nay, các hộ dân gần như phải tự túc cho mọi sinh hoạt của mình như tự mua dây, mua trạm biến thế để kéo điện về dùng. Mặt khác, người dân cũng cho rằng, Cty Việt Mông không có quyền quản lý các hộ dân và QSDĐ, nhưng lại luôn thể hiện chủ quyền của mình với diện tích đất không bàn giao. Vì thế, mỗi khi người dân cải tạo, sửa sang, gia cố lại nhà cửa đều bị phía Cty cử người phối hợp với chính quyền xã tới ngăn cản. “Chúng tôi do điều kiện gia đình khó khăn, mấy chục năm mới dành dụm được tiền sửa cái nhà. Đang làm thì Cty với xã cho người đến bắt dừng. Tại sao khi chúng tôi cần giúp đỡ thì không có ai chịu trách nhiệm, nhưng hễ cứ động tới đất đai là Cty ngăn cản?”, bà Tuyết bức xúc.Doanh nghiệp kêu trờiNông trường Hữu nghị Việt Nam - Mông Cổ là DN Nhà nước, được tách ra từ Nông trường Ba Vì theo Quyết định số 25NN-TTCB/QĐ ngày 1/8/1984 của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp. Lúc đó, nông trường trực thuộc Tổng Cty Chăn nuôi Việt Nam, có tổng diện tích tự nhiên là 1.117ha với 5 đội sản xuất và 1.165 hộ. Ngoài các hộ gia đình là cán bộ, công nhân viên cũ của nông trường còn có gần 1.000 hộ thuộc diện di dân kinh tế mới nội tỉnh từ các xã vùng bãi lở sông Hồng và huyện Phúc Thọ theo chủ trương của tỉnh Hà Tây cũ và TP Hà Nội. Những hộ này đã đến sinh sống và định cư từ những năm 1987 - 1992.Ngày 16/3/2006, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT có Quyết định số 739/QĐ-BMDN v/v chuyển DN Nhà nước Nông trường Hữu nghị Việt Nam - Mông Cổ thành Cty cổ phần. Phương án SDĐ được phê duyệt bao gồm: Trong tổng diện tích 1.117ha đất của nông trường có 29,86ha đất được chuyển giao cho Cty Cổ phần Giống gia súc Việt Mông (nay là Cty Việt Mông) sử dụng, còn lại 1.087,1342ha đất Cty không sử dụng hết được giao lại cho địa phương quản lý. Ngày 3/7/2007, đại diện của Nông trường Việt Nam - Mông Cổ và Cty Cổ phần Giống gia súc Việt Mông đã ký biên bản bàn giao toàn bộ nguồn lực kinh tế, xã hội từ nông trường sang cho Cty.

 Lãnh đạo Cty Việt Mông tại buổi làm việc với PV Báo Thanh tra

Làm việc cùng chúng tôi, bà Đặng Thị Nguyệt, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Cty Việt Mông cho biết: Thời điểm 3/7/2007, Cty nhận bàn giao Nông trường Việt Nam - Mông Cổ. Ngoài biên bản bàn giao các nguồn lực kinh tế - xã hội, Cty được nhận một tấm bản đồ khổ lớn nhưng không có bất kỳ một chữ ký, con dấu nào của các cơ quan chức năng. Ranh giới, mốc giới của diện tích đất mà Nông trường Việt Mông cũ quản lý cũng không hề có. Khi phát hiện tình trạng tranh chấp đất, hồ sơ giao đất giả và việc giao đất sai nguyên tắc… Cty đã tiến hành xin các thủ tục thể chế hóa việc quản lý diện tích đất này. “Thực hiện chương trình xã hội hóa qui hoạch đất đai, theo chỉ đạo của UBND tỉnh Hà Tây, chúng tôi đã ký hợp đồng để Phòng Tài nguyên & Môi trường tỉnh đo đạc, xác lập bản đồ tỷ lệ 1/2000 về diện tích đất được bàn giao. Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh về việc lập qui hoạch chung, đề xuất ý tưởng đầu tư, chúng tôi đã xây dựng dự án làng chè sinh thái Việt Mông và được UBND tỉnh phê duyệt. Cty Việt Mông cũng là đơn vị đã mang lại một thương hiệu lớn cho huyện là chè Ba Vì đã được Cục Sở hữu Trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) chứng nhận. Cty đang hợp tác với Tập đoàn Aniver để xây dựng một dây chuyền sản xuất dược phẩm chống ung thư từ lá cây đu đủ và cây chè xanh. Đó là những gì khẳng định rằng, từ khi nhận bàn giao, chúng tôi đã đầu tư nhiều tiền của vật chất và mọi nguồn lực để phát triển, tìm đầu ra cao nhất cho cây chè, vì cây chè và người trồng chè”, bà Nguyệt khẳng định.

Liên quan đến phản ánh của người dân về việc không có điện để dùng, bà Nguyệt cho biết: Trước khi Cty Việt Mông nhận bàn giao, người dân ở khu vực phải trả gần 1.200 đồng/kwh. Ngay khi tiếp nhận, chính bà Nguyệt đã làm việc với Sở Điện lực Hà Tây và bỏ tiền để xây dựng 4 trạm biến thế trị giá 690 triệu đồng cho người dân được dùng điện với mức giá 550 đồng/kwh. Đến năm 2010, Cty bàn giao toàn bộ các trạm này cho Sở Điện lực mà không hề nhận một đồng tiền nào. “Đúng là có 1, 2 đội sản xuất, người dân bỏ tiền ra xây dựng trạm biến thế, nhưng đến nay, Cty nhiều lần động viên bàn giao về Sở Điện lực để được hưởng giá điện thấp của Nhà nước thì các hộ dân đòi phải được thanh toán tiền xây dựng trạm mới bàn giao. Việc này thuộc về Sở Điện lực, không thuộc quyền của Cty”, bà Nguyệt nói và cho biết thêm, Cty cũng bỏ tiền xây dựng 7km đường rải đá cấp phối. Hiện nay, toàn bộ nhà máy cũ được giữ, đời sống cho công nhân cũ của nông trường được bảo đảm. Ngoài trả lương khoảng 1,8 - 2,2 triệu đồng/người/tháng, Cty cũng thực hiện chế độ hỗ trợ cho người dân trong suốt những tháng không có chè. Như năm 2011, thời gian hỗ trợ là gần 5 tháng ròng.

Cty Việt Mông đã tiếp nhiều đoàn của T.Ư, bộ, các cơ quan cấp trên xung quanh khiếu nại của người dân. Cty hoàn toàn làm đúng chỉ đạo của UBND tỉnh Hà Tây, UBND huyện Ba Vì, là đơn vị quản lý DN. Việc phát sinh đơn thư khiếu kiện, bà Nguyệt khẳng định là “do cơn sốt đất tại Ba Vì đã khiến các hộ dân xé lẻ đất mình đang sử dụng để bán. Điều đó khiến nhiều chục ha đất 2 lúa bị phá bỏ, xây dựng nhà cao tầng kiên cố; tình trạng quản lý đất đai tại địa bàn trở nên vô cùng phức tạp và cơ quan quản lý Nhà nước bất lực”.

Đâu là sự thật trong câu chuyện đơn thư này? Chính quyền và các cơ quan quản lý Nhà nước nói sao về sự việc trên? Còn góc khuất nào dưới chân núi Ba Vì chưa được biết đến?

Kỳ II: Cơ quan quản lý né tránh trách nhiệm trước hàng nghìn ha đất?

Đan Quế - Khánh Linh