Giấy phép con tạo kẽ hở cho nhũng nhiễu
Theo quy định của Luật Đầu tư, hiện có 243 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, tương ứng với đó có khoảng 4.284 yêu cầu, điều kiện kinh doanh (còn gọi là giấy phép con).
Xét nội dung, có thể chia các điều kiện kinh doanh thành 8 nhóm, gồm: (i) phải được tổ chức dưới hình thức pháp lý nhất định, (ii) yêu cầu về nhân lực, lao động; (iii) yêu cầu về năng lực sản xuất; (iv) yêu cầu về cách thức, bố trí tổ chức sản xuất, nhà xưởng; (v) yêu cầu về năng lực tài chính tối thiểu; (vi) yêu cầu phù hợp với quy hoạch; (vii) phải được đào tạo, tập huấn do cơ quan Nhà nước tổ chức; (viii) phải được chấp thuận của cơ quan Nhà nước để được kinh doanh.
“Một số điều kiện đầu tư kinh doanh chưa hợp lý, làm hạn chế gia nhập thị trường, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh, năng suất lao động của doanh nghiệp, tạo kẽ hở cho hành vi nhũng nhiễu”, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nhấn mạnh.
Cải cách thủ tục hành chính (TTHC) vẫn chưa đáp ứng kỳ vọng của người dân, doanh nghiệp. Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức làm công tác giải quyết TTHC có trình độ, năng lực còn hạn chế; còn gây phiền hà, nhũng nhiễu.
Đáng nói, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (khoản 4 Điều 14) đã quy định rõ về việc cấm quy định TTHC trong thông tư hoặc văn bản quy phạm pháp luật của địa phương, trừ trường hợp được luật giao. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có những chỉ đạo quyết liệt.
Song trên thực tế, một số bộ, ngành, địa phương vẫn còn tình trạng duy trì những quy định không hợp lý, hoặc tự đặt thêm thủ tục.
Tiến tới sửa đổi một loạt quy định
Nhìn lại, thời gian qua, thực hiện chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, nhiều bộ, ngành đã chủ động vào cuộc rà soát để bãi bỏ các rào cản, quy định điều kiện kinh doanh không cần thiết, bất hợp lý.
Đơn cử, Bộ Công thương đã đề xuất cắt giảm, đơn giản hóa khoảng 55,5% tổng số các điều kiện đầu tư kinh doanh. Hiện nay, dự thảo Nghị định sửa đổi một số Nghị định liên quan đến điều kiện đầu tư kinh doanh thuộc phạm vi quản lý Nhà nước của Bộ Công thương đã được trình Chính phủ.
Hay Bộ Xây dựng đã chủ động rà soát, đề xuất bãi bỏ 5 ngành, nghề không thuộc Danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư; rà soát, dự kiến đề xuất bãi bỏ khoảng 41,3%; đơn giản hóa 43,7%; giữ nguyên 15% tổng số điều kiện đầu tư, kinh doanh thuộc các lĩnh vực quản lý Nhà nước của Bộ Xây dựng.
Bộ Kế hoạch Đầu tư đã trình Chính phủ xem xét đề nghị xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp, trong đó, tiếp tục đề xuất bãi bỏ 20 ngành, nghề không cần thiết; và đang xây dựng Nghị định về kiểm soát và nâng cao chất lượng điều kiện đầu tư kinh doanh.
Đơn giản hóa TTHC cũng đạt được kết quả tích cực. Như chi phí thông quan trực tiếp cho 1 lô hàng giảm 19 USD cho cả xuất và nhập khẩu. Tính tới 15/12/2017, ước tính doanh nghiệp Việt Nam tiết kiệm 205 triệu USD cho 10,81 triệu tờ khai thủ tục thông quan; giảm hơn 15 triệu giờ lưu kho hàng xuất khẩu và 33 triệu giờ lưu kho bãi hàng nhập khẩu…
Tiếp tục vào cuộc quyết liệt
Tuy nhiên, công tác rà soát, tháo gỡ các vướng mắc, bất cập chưa đồng đều, chưa thực sự quyết liệt, chưa đáp ứng được yêu cầu của Chính phủ, Thủ tướng cũng như đòi hỏi của thực tiễn như đánh giá của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ “còn xa so với mục tiêu”.
Số lượng hàng hóa phải kiểm tra chuyên ngành vẫn chiếm tỷ trọng quá lớn trong số lượng hàng hóa xuất, nhập khẩu; hiệu lực, hiệu quả kiểm tra chuyên ngành còn thấp; số lượng văn bản quy phạm pháp luật phải sửa đổi, bổ sung còn tồn lại tương đối nhiều. Một số lĩnh vực còn bị bỏ sót; hiện tượng chồng chéo, trùng lặp giữa các bộ, ngành trong công tác kiểm tra chuyên ngành vẫn còn khá phổ biến…
Tổng cục Trưởng Tổng cục Hải quan Việt Nam Nguyễn Văn Cẩn cho hay, trong 100 danh mục kiểm tra chuyên ngành thì một nửa số này không có tiêu chuẩn, quy chuẩn và tỷ lệ phát hiện sai phạm chỉ đạt 0,14%. Việc duy trì kiểm tra chuyên ngành gây khó khăn cho doanh nghiệp và kéo dài thời gian thông quan, diễn ra phổ biến ở các Bộ Công thương, Y tế, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn.
“Những hạn chế, tồn tại này cần được giải quyết trong cả quá trình, cần sự vào cuộc và quyết tâm của cả hệ thống chính trị dưới sự giám sát của người dân, doanh nghiệp”, Bộ trưởng Lê Thanh Long nói và cho rằng, cần tiếp tục xem xét cắt giảm cho phù hợp nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, nhưng vẫn phải bảo đảm công tác quản lý Nhà nước, nhất là đối với những ngành nghề đặc thù.
Bộ Tư pháp kiến nghị, năm 2018, ưu tiên sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc đã phát hiện; tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính trong công tác xây dựng thể chế, pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật; tập trung triển khai những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia; tăng cường công tác hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp…
Thảo Nguyên