Theo Bộ TT&TT, thời gian qua, tác động truyền thông của các bài báo, các phóng sự phát thanh, truyền hình về đề tài thuốc lá được duy trì đều đặn góp phần thay đổi nhận thức và hành vi của mọi người về tác hại của khói thuốc lá. Từ đó, góp phần thực thi các cam kết của Việt Nam trong Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) và bảo vệ, nâng cao hiệu quả công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng.
Tiếp tục thực hiện “Chiến dịch quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2020” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 229/QĐ-TTg ngày 17/2/2013, bằng việc phê chuẩn Công ước Khung FCTC, Việt Nam với tư cách là thành viên của Công ước cam kết thực hiện các quy định của Công ước, trong đó, có Điều 13 khuyến nghị các nước cấm triệt để quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá.
Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá tại các Khoản 2, 3, 8 Điều 9 và Điều 16 có quy định các hành vi bị cấm, hoạt động tài trợ đối với thuốc lá. Tại Điều 9, các hành vi bị cấm: Quảng cáo, khuyến mại thuốc lá; tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức. Tài trợ của tổ chức, cá nhân kinh doanh thuốc lá, trừ trường hợp quy định tại Điều 16 của Luật này. Sử dụng hình ảnh thuốc lá trên báo chí, xuất bản phẩm dành riêng cho trẻ em.
Điều 16 về hoạt động tài trợ cũng nêu rõ: Tổ chức, cá nhân kinh doanh thuốc lá chỉ được tài trợ nhân đạo cho chương trình xóa đói, giảm nghèo; phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, thảm họa; phòng, chống buôn lậu thuốc lá và không được thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng về việc tài trợ đó.
Bà Trần Thị Trang, Vụ Phó Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), mặc dù Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Nghị định 185/2013/NĐ-CP của Chính phủ đã có những quy định xử phạt rõ ràng đối với những hành vi quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy việc thực hiện quy định về quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá vẫn còn những tồn tại điển hình như:Việc trưng bày quá 1 bao/tút thuốc lá của cùng một nhãn hiệu thuốc lá. Dùng mô hình sản phẩm quảng bá mặt hàng thuốc lá. Sử dụng mô hình bao thuốc. Thay đổi cách đóng tút thuốc theo hướng giảm hiệu quả hình ảnh cảnh báo sức khỏe. Trưng bày giấu đi hình ảnh cảnh báo sức khỏe và dùng đội ngũ tiếp thị bán thuốc lá.
Theo bà Trang, nguyên nhân của tồn tại này là do nhận thức về các quy định cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá chưa tốt và tính thuân thủ quy định pháp luật về cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ và trưng bày thuốc lá tại điểm bán chưa cao.
Bên cạnh đó, lực lượng thanh tra hiện nay mỏng, trong khi địa bàn lại rộng. Các cán bộ thực thi nhiệm vụ chậm triển khai trong việc xử phạt. Đặc biệt là sự phối hợp giữa các sở, ngành liên quan chưa được đẩy mạnh.
Tại hội thảo, bà Lê Thị Thu, cán bộ tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam cho biết, một số cơ quan báo chí hiện nay đang vi phạm Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá trong việc đăng tải hoạt động tài trợ của doanh nghiệp thuốc lá và vi phạm Công ước Khung FCTC trong việc phối hợp với doanh nghiệp thuốc lá thực hiện hoạt động tài trợ.
Theo khuyến nghị của Công ước Khung FCTC các bên tham gia cần thực hiện cấm toàn bộ mọi hình thức quảng cáo, khuyến mại, tài trợ thuốc lá, bao gồm cả hoạt động gọi là trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thuốc lá và khuyến cáo xuyên biên giới. Bên cạnh đó cần tăng cường thông tin, giáo dục, truyền thông về các quy định Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và Công ước Khung FCTC.
Đồng thời tăng cường quản lý và phối hợp của các cơ quan chức năng trong việc giám sát và xử lý các vi phạm về quảng cáo, khuyến mại, tiếp thị của các công ty thuốc lá trên báo chí.
Về phía Bộ TT&TT cũng yêu cầu các cơ quan báo chí hiểu đúng các quy định pháp luật không thực hiện hoạt động quảng cáo về thuốc lá, đề cập hoạt động tài trợ của công ty thuốc lá trên các sản phẩm báo chí.
Đối với việc tăng cường tuyên truyền về Công ước Khung FCTC và thực thi các quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Bộ TT&TT yêu cầu các cơ quan báo chí nâng cao chất lượng sản phẩm báo chí về nội dung phòng, chống tác hại của thuốc lá.
Phương Anh