Thứ trưởng Trần Quốc Khánh

Xin Thứ trưởng đánh giá sơ bộ về kết quả vòng đàm phán TPP vừa qua, đặc biệt trong những vấn đề liên quan đến Việt Nam như xuất khẩu hàng hóa, doanh nghiệp Nhà nước (DNNN)?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Chúng ta vừa kết thúc vòng đàm phán kéo dài hơn 10 ngày với 8 nước, trong đó có Hoa Kỳ, Brunei, Chile, New Zealand, Peru, Singapore, Malaysia và Australia. Các nhóm đàm phán đã đạt được những tiến bộ đáng kể liên quan đến thị trường hàng hóa, hải quan, quy tắc xuất xứ, hàng rào kỹ thuật đối với thương mại, cũng như các biện pháp an toàn vệ sinh thực phẩm, dịch vụ và đầu tư. Các bên cũng đã trao đổi sâu và hiểu rõ nhau hơn trong những lĩnh vực khác, đặc biệt là môi trường, lao động và quyền sử hữu trí tuệ.

Trong những lĩnh vực có ý nghĩa đặc biệt đối với Việt Nam như thương mại hàng hóa, chúng tôi rất quan tâm đến mở cửa thị trường cho xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam vào Hoa Kỳ. Theo quan điểm của Việt Nam, đây là mặt hàng xuất khẩu rất quan trọng, là một trong những lợi ích cốt lõi của Việt Nam khi tham gia đàm phán TPP, nên cần được tiếp cận thị trường một cách thỏa đáng.

Phía Hoa Kỳ cho rằng, dệt may là mặt hàng rất nhạy cảm đối với họ. Trong các Hiệp định thương mại tự do khác, Hoa Kỳ đều có cách tiếp cận mở cửa dần dần đối với sản phẩm dệt may của các nước. Chúng tôi đang cố gắng thảo luận với Hoa Kỳ để đi đến một giải pháp chấp nhận được cho cả hai bên, đáp ứng được quyền lợi của các DN dệt may Việt Nam.

Về vấn đề DNNN, chúng tôi đã khẳng định với Hoa Kỳ rằng, với những cam kết của Việt Nam trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cũng như trong khuôn khổ TPP, thì không cần phải có những quy định riêng cho khối DNNN.

Tuy nhiên, Việt Nam sẵn sàng xem xét ý kiến của các nước liên quan khác, kể cả Hoa Kỳ nếu họ chứng minh được sự cần thiết phải đàm phán về vấn đề DNNN. Trong quá trình thảo luận đó, nếu có, thì cũng cần lưu ý một số nguyên tắc.

Nếu họ chứng minh được rằng, DNNN có thể tạo ra sự phân biệt đối xử trên thị trường, thì chúng ta cũng không nên sửa chữa bằng cách tạo ra một sự phân biệt đối xử ngược khu vực này.

DNNN cần phải được đối xử công bằng như tất cả DN khác trên thị trường chứ không nên tạo ra một gánh nặng nào cho họ, hoặc phân biệt đối xử với họ.

Trong quá trình đó, phải hết sức lưu ý đến quyền lợi công cộng của các nước, ví dụ như dịch vụ công. Các DNNN chịu trách nhiệm trong những lĩnh vực kinh tế quan trọng, đặc biệt là dịch vụ công đối với quốc gia, thì phải được hưởng sự đối xử đặc biệt.
Vấn đề nữa cần lưu ý là đặc thù của mỗi nước, trong bối cảnh trình độ phát triển của Việt Nam thấp hơn các nước tham gia đàm phán TPP khác. Đối với các vấn đề còn lại thì chúng tôi cũng đang cố gắng đảm bảo quyền lợi tối đa của Việt Nam, tìm kiếm một thỏa thuận cân bằng giữa quyền lợi và nghĩa vụ trong Hiệp định này.

Hiệp định TPP sẽ mang lại những cơ hội gì cũng như tạo ra những thách thức gì cho Việt Nam, thưa Thứ trưởng? 

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Khi tham gia TPP, điều đầu tiên chúng ta hướng tới là mở rộng thị trường xuất khẩu của Việt Nam. Hiện nay, chúng ta đã có thỏa thuận thương mại tự do với một số nước Đông Á như Hàn Quốc và Nhật Bản, nhưng chưa có thỏa thuận thương mại tự do với Hoa Kỳ.

Chính vì vậy mà chúng ta tham gia TPP đề tìm kiếm một thỏa thuận mở rộng thị trường xuất khẩu với Hoa Kỳ, qua đó tăng cường thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, nếu chúng ta có thể đưa ra những cam kết liên quan đến việc sửa đổi, điều chỉnh một số quy định pháp luật về đầu tư, thì điều này sẽ có tác dụng thúc đẩy đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Đây là những lợi ích có thể nhìn thấy được thông qua đàm phán TPP.

Hơn nữa, với tư cách là một trong những thành viên sáng lập TPP, vị thế của Việt Nam sẽ được nâng cao trên trường quốc tế. Tham gia TPP, bên cạnh các lợi ích kinh tế, chúng ta cũng phải cân nhắc một cách tổng thể các lợi ích khác như chính trị và địa chính trị.

Tương tự như các đàm phán về tự do thương mại khác, đàm phán TPP cũng đặt ra nhiều thách thức. Đầu tiên là thách thức mở cửa thị trường cho các nước tham gia Hiệp định này. Tuy nhiên, thách thức này sẽ không quá lớn, vì chúng ta đã có Hiệp định thương mại tự do với các nước tham gia đàm phán, trừ Hoa Kỳ và Peru. Do vậy, mở cửa thị trường ở đây chủ yếu là mở cửa thị trường cho Hoa Kỳ.

Như chúng ta đã biết, cơ cấu hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ mang tính bổ sung cho cơ cấu hàng xuất nhập khẩu của Việt Nam hơn là mang tính cạnh tranh trực tiếp.

Tất nhiên là sẽ xảy ra cạnh tranh, đặc biệt là trong lĩnh vực nông sản như thịt bò, thịt gà, nhưng nếu chúng ta có thể đảm phán được một lộ trình giảm thuế phù hợp, thì chúng ta có thể vượt qua được những thách thức đó, và nắm bắt được cơ hội mở cửa thị trường Hoa Kỳ.

Xác định được cơ hội và thách thức khi tham gia TPP, vậy chúng ta đang có lợi thế gì để nắm bắt cơ hội, cũng như vượt qua những thách thức?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Lợi thế của chúng ta là kinh nghiệm trong vệc khai thác lợi ích của một số thỏa thuận thương mại tự do khác. Trong 2, 3 năm gần đây, các DN Việt Nam bắt đầu quan tâm và sử dụng ưu đãi từ các thỏa thuận này, mà bằng chứng là số lượng giấy chứng nhận xuất xứ cấp cho các DN xuất khẩu hàng hóa vào Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đã tăng lên rất mạnh.

Với lợi thế này, khi chúng ta có thêm thỏa thuận thương mại tự do với Hoa Kỳ thì tôi tin là chỉ trong một thời gian ngắn, các DN Việt Nam sẽ tìm ra và tận dụng những lợi ích đó.

Lợi thế thứ 2 là chúng ta có thời gian dài thực hiện chính sách đổi mới toàn diện các mặt khác nhau của đời sống. Chúng ta đang là thành viên của WTO, có thỏa thuận thương mại song phương với Hoa Kỳ và thỏa thuận thương mại tư do với nhiều nước. Chế độ chính sách của Việt Nam đã trải qua nhiều sửa đổi và cho đến giờ phút này đã tương thích với các quy định của WTO.

Điểm bất lợi của chúng ta là sức cạnh tranh của một số ngành kinh tế còn yếu. Nhà nước đã nhận ra điều này và đưa ra một loạt chương trình tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng để nâng cao năng lực cạnh tranh, không chỉ của quốc gia mà của cả từng ngành, từng DN, và từng sản phẩm.

Hy vọng với quá trình tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, chúng ta sẽ tạo ra một môi trường khuyến khích cạnh tranh trong nước, giúp DN lớn mạnh và sẵn sàng đương đầu với cạnh tranh.

Không phải bây giờ chúng ta mới nghĩ đến chuyện cạnh tranh, mà chúng ta đã đối diện với cạnh tranh từ lúc chúng ta ký Hiệp định thương mại song phương về mở cửa thị trường cho một số chủng loại nông sản của Hoa Kỳ.

Khi tham gia WTO, chúng ta đã giảm thuế nhập khẩu theo cam kết, mở cửa thị trường cho các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài, tức là chúng ta đã có thời gian tập dượt và làm quen với cạnh tranh. Trong thời gian vừa qua, mặc dù trên thị trường có những cạnh tranh khốc liệt, nhưng phải nói rằng phần lớn các DN Việt Nam không chỉ đứng vững, mà còn trưởng thành rất nhiều.

Tuy nhiên, mức độ mở cửa thị trường trong TPP sẽ lớn hơn so với WTO, và các Hiệp định thương mại tự do khác. Do đó, ngoài việc tái cơ cấu kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, chúng tôi sẽ cố gắng đàm phán lộ trình mở cửa thích hợp, để dành thời gian cho các DN nghiên cứu các thách thức, và sẵn sàng đối diện với cạnh tranh khi chúng ta hạ thuế xuống 0% cho các sản phẩm đến từ bên ngoài.

Lãnh đạo các nước tham gia đàm phán TPP cam kết sẽ hoàn tất Hiệp định này trong thời gian sớm nhất có thể, theo Thứ trưởng, quá trình đàm phán có thể kết thúc trong năm nay như dự kiến không?

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh: Đến giờ này, chúng ta có thể khẳng định là không thể hoàn tất TPP trong năm nay được vì Canada và Mexico sẽ tham gia đàm phán vào đầu tháng 12. Chúng tôi quan tâm đến chất lượng đàm phán hơn là thời hạn kết thúc, dù tốc độ đàm phán cũng rất quan trọng. Chỉ khi nào chúng ta đạt được một thỏa thuận có chất lượng, đáp ứng được quyền lợi của Việt Nam một cách thỏa đáng, chúng ta mới có thể kết thúc cuộc đàm phán này.

Xin cảm ơn Thứ trưởng.

   Mỹ Dung thực hiện