Huy động vốn khó khăn
    
Mặc dù việc dịch chuyển từ tiền gửi USD sang VND trong dân cư ngày càng nhiều hơn khi trần lãi sất huy động USD giảm từ 3% xuống 2%/năm. Tuy nhiên, số liệu từ NH Nhà nước (NN) tại các chi nhánh lớn, nhất là TP HCM cho thấy, huy động vốn VND của các NHTM vẫn tăng trưởng âm so với năm 2010. 6 tháng đầu năm 2011 huy động vốn của 16 NHTM trên địa bàn TP HCM tăng 1,58%, trong đó VND âm 0,73%, USD tăng 7,5%. Lãnh đạo NHNN Chi nhánh TP HCM cho biết, sở dĩ huy động tiền đồng vẫn tăng trưởng âm do tiền gửi của các tổ chức kinh tế tiếp tục sụt giảm, dù tiền gửi của dân cư tăng (12,9%). Doanh nghiệp (DN) ngại vay vốn lãi suất cao nên tận dụng tối đa nguồn vốn lưu động để kinh doanh thay vì vốn NH.
    
Vốn huy động tăng chậm là một trong những rào cản gây khó cho NHTM trong việc giảm lãi suất cho vay. Trong khi đó, trần lãi suất huy động quy định 14% nhưng đầu ra lại thả nổi khiến chênh lệch giữa đầu vào và đầu ra (6 - 7%), nên các NH sẵn sàng huy động cao, cho vay cao và có lãi. Hiện, nhiều NHTM vẫn thực hiện các chiêu thức cạnh tranh huy động vốn, trong đó có không ít sản phẩm tiền gửi “lách” luật vượt trần lãi suất.
    
Điển hình như NH Việt Nam Tín Nghĩa, lãi suất gốc (VND) của chương trình là 14%/năm, nhưng nếu có biến động lãi suất, khách hàng gửi có kỳ hạn sẽ thưởng  lãi suất cao hơn lãi suất gốc. Tại SeABank khách hàng cá nhân gửi tiết kiệm tại NH khi giới thiệu thêm người gửi sẽ được tặng hoa hồng bằng tiền mặt tính trên giá trị tiền gửi tiết kiệm huy động được. (Trị giá phí hoa hồng  dành cho người giới thiệu phụ thuộc vào kỳ hạn và số tiền gửi càng lâu phí càng cao… Ngoài ra, tại một số NH, khi huy động vẫn còn tình trạng thỏa thuận “ngầm” lãi suất. Vì vậy, DN vẫn chưa thể kỳ vọng lãi suất cho vay sẽ giảm ngay như mong muốn.

Hệ quả của lãi suất cho vay cao
   
Khảo sát tại các NHTM cổ phần cho thấy, với những NH còn “room” tín dụng tiêu dùng cho khách hàng cá nhân (kinh doanh, dịch vụ…) lãi suất cho vay vẫn ở mức ngất ngưởng 25 - 28%/năm. Chỉ đối với khách hàng DN, ở một số NH mặt bằng lãi suất cho vay đã được điều chỉnh giảm nhẹ. Đại diện của MaritimeBank, cho biết, lãi suất cho vay chưa thể giảm nhanh, vẫn còn phổ biến 20 - 22%/năm cho khách hàng DN, do chi phí vốn huy động trước đây vẫn còn cao. Ở nhiều NHTM cổ phần, ngoài cho vay lãi suất cao còn thu thêm các loại phí bất hợp lý khác (như phí quản lý tài sản bảo đảm vốn vay lên tới 2 - 3%), khiến cho khách hàng vay vốn khó sử dụng vốn có hiệu quả và bảo toàn được vốn vay.
    
heo TS Lê Thẩm Dương, Trưởng Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học NH TP HCM, việc áp dụng biện pháp hành chính cho lãi suất đầu vào nhưng không áp dụng cho đầu ra càng khiến các NHTM có điều kiện nâng cao tỷ suất biên lợi nhuận cho hoạt động tín dụng của mình (chênh lệch giữa lãi suất đầu vào và đầu ra). Bên cạnh đó, cơ chế trần tỷ giá USD cũng tạo điều kiện cho các NHTM kiếm được lợi nhuận với mức tùy ý quyết định khi DN cần giao dịch. Người bán chỉ được bán với giá quy định nhưng người mua phải chịu thêm phí cho NH (tương đương ở mức cao như tỷ giá của thị trường tự do). Nói chung, mọi phí tổn đều do DN gánh chịu. Nguy cơ nợ xấu của các NH tăng cao và sẽ bộc lộ rõ ở giai đoạn cuối năm, khi mà DN đã đuối sức với món lãi suất cao.
   
Nhiều lãnh đạo NH cũng thừa nhận, nợ xấu không phát sinh từ thái độ dây dưa, chây ì của khách hàng mà là do hoạt động kinh doanh khó khăn, khiến khách vay khó trả nợ. Không ít DN có các khoản nợ thuộc diện “khó đòi” từ hàng chục đến hàng trăm tỷ đồng. Theo tính toán, tổng mức nợ xấu của các NH hiện không dưới 100 nghìn tỷ đồng. Nhiều NH có tỷ lệ nợ xấu lên đến 2 - 2,5%/tổng dư nợ.

Cần giải pháp quyết liệt, hiệu quả
   
Nhiều ý kiến cho rằng, xu thế giảm lãi suất sẽ không thể hiện rõ nét trong năm nay khi mà lạm phát của nước ta vẫn ở mức cao. Từ đầu năm đến nay, Chính phủ đã 3 lần điều chỉnh dự báo lạm phát năm 2011, từ 7% lên 11,75% (bằng năm 2010), sau đó điều chỉnh lên 15% và mới đây là ở mức 15 - 17%. Do vậy, sẽ khó hút người dân gửi tiền VND với lãi suất chỉ từ 14%/năm, khi lạm phát mới 6 tháng đã chạm ngưỡng 14%. Hiện nay, lạm phát đang có xu hướng giảm nhưng cũng nhờ yếu tố hỗ trợ từ giá cả bên ngoài. Tuy nhiên, không loại trừ từ nay đến cuối năm giá cả thị trường biến động bởi kinh tế thế giới vẫn chưa có dấu hiệu khả quan. Vì vậy, lãi suất trong nước từ nay đến cuối năm có thể giảm nhưng không thể giảm mạnh như kỳ vọng của DN.
    
Hiện nay, nợ xấu của các NH vẫn trong tầm kiểm soát, hơn 2,7% GDP. Nhưng, với mức cho vay trên 25 - 28% tại nhiều NH như hiện nay, sẽ khó khăn cho DN và hộ cá thể trong sản xuất kinh doanh cũng như trả nợ, bởi không có mức lợi nhuận nào bù đắp được mức lãi suất NH như trên. Đương nhiên, nợ xấu sẽ đe dọa hoạt động NH và cả nền kinh tế.
   
Như vậy, vấn đề bức thiết đặt ra lúc này là Nhà nước cần có những giải pháp quyết liệt, hiệu quả hơn để kiềm chế lạm phát và giảm lãi suất NH như kỳ vọng. NHNN nên giảm bớt tỷ lệ tiền gửi an toàn vốn huy động bắt buộc cho các NHTM để giảm bớt chi phí vốn huy động, đồng thời khống chế mức chênh lệch lãi suất huy động và cho vay như trước đây khoảng 3 - 4%, để buộc các NHTM phải kéo lãi suất cho vay xuống thấp. Tiền gửi dân cư không nhất thiết cứ phải cao hơn lạm phát (lãi suất dương), có thể thấp hơn như nhiều nước đã làm và có hiệu quả, nếu bảo đảm lợi ích công bằng giữa NH, người dân, DN và Nhà nước.

                                                                                               Hà Lê