Theo quy định, người dân được sở hữu, cất giữ, mang theo ngoại tệ nhưng chỉ được bán cho NH hoặc đại lý được NH ủy nhiệm - Ảnh: T.Đạm

- Thời gian qua khi xử lý việc mua bán USD trái phép, cơ quan chỉ xử phạt người kinh doanh, còn người dân được châm chước, cụ thể là được hoàn trả số ngoại tệ sau khi xử phạt vi phạm. Tuy nhiên tới đây người dân không chấp hành sẽ bị xử lý nặng, cụ thể sẽ bị tịch thu tang vật, đồng thời bị xử phạt hành chính.

* Lý do vì sao chưa xử phạt, thưa ông?

Luật sư Trần Xoa (giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang): Quy định hiện nay người dân được sở hữu ngoại tệ nhưng khi bán phải bán cho NH. Ngược lại, khi người dân có nhu cầu chính đáng như du học, du lịch hoặc chữa bệnh ở nước ngoài, NH chỉ bán dựa trên khả năng cân đối ngoại tệ của NH. Như vậy là chưa sòng phẳng vì NH có thể lấy lý do không cân đối được nguồn để từ chối bán. Thời gian qua, do có chênh lệch giá, người dân có nhu cầu hợp lý thường không được NH đáp ứng và họ phải tìm đến thị trường tự do. Ở đây đặt ra trách nhiệm của người dân và cả của ngân hàng, mà cuối cùng là NH Nhà nước. Cần bổ sung quy định người có ngoại tệ phải bán cho NH, ngược lại nếu người dân có nhu cầu ngoại tệ hợp pháp, chính đáng thì NH phải đáp ứng.

- Theo nghị định 202, trường hợp mua bán USD trái phép, mức phạt tiền từ 5-12 triệu đồng. Như vậy mức xử phạt cao nhất với người dân mua bán USD với tiệm vàng có thể lên đến 8,5 triệu đồng.

Tuy nhiên thời gian qua, cơ quan chức năng không xử phạt người dân vì hầu hết giá trị mua bán rất nhỏ so với mức xử phạt theo quy định. Do vậy nếu xử phạt, chắc chắn người dân sẽ chịu mất tiền chứ không nộp phạt.

Hơn nữa đó là khoản tiền người dân có được do nhận kiều hối, dành dụm..., do vậy hướng xử phạt trong thời gian qua chỉ nhắm vào đơn vị kinh doanh. Nguyên nhân người dân chọn bán USD cho tiệm vàng là do giá USD niêm yết trong NH thấp hơn thị trường tự do.

Để đưa thị trường vào khuôn phép, NH Nhà nước đang đề xuất tịch thu số ngoại tệ giao dịch trái phép, bất kể là của tiệm vàng hay của người dân.

Do vậy trong thời gian tới nếu người dân vẫn bán USD cho tiệm vàng thì rủi ro phải chịu sẽ lớn hơn rất nhiều so với những lợi ích nhận được từ chênh lệch giá.

NH Nhà nước đang dự thảo nghị định thay thế nghị định 202 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng. Theo đó, mức phạt sẽ tăng lên 5-7 lần so với hiện nay.

Cụ thể trường hợp hoạt động không đúng nội dung ghi trong giấy phép, hoạt động ngoại hối không có xác nhận đăng ký hoặc không có xác nhận đủ điều kiện, theo quy định mức phạt tối đa 500 triệu đồng.

Chánh thanh tra, giám sát NH NH Nhà nước có thẩm quyền phạt tiền đến 500 triệu đồng. Chánh thanh tra, giám sát NH NH  Nhà nước chi nhánh tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có thẩm quyền phạt tiền đến 30 triệu đồng. Thanh tra viên NH đang thi hành công vụ có quyền phạt đến 500.000 đồng.

* Những người dân có nhu cầu chính đáng sẽ mua, bán ngoại tệ ở đâu?

- Theo quy định tại pháp lệnh ngoại hối, người dân có ngoại tệ tiền mặt được quyền cất giữ, mang theo người, gửi tiết kiệm... nhưng phải bán cho tổ chức tín dụng hoặc các đại lý thu đổi được NH ủy nhiệm.

Ngược lại, người dân chỉ được mua ngoại tệ trong một số trường hợp được quy định như du học, du lịch, thăm viếng, chữa bệnh, trả các loại phí, trợ cấp thân nhân ở nước ngoài, thừa kế, chuyển tiền định cư...

Căn cứ trên giấy tờ cũng như yêu cầu hợp lý, hợp pháp của từng giao dịch, NH sẽ xem xét bán ngoại tệ cho các nhu cầu chính đáng theo khả năng cân đối nguồn ngoại tệ hiện có của NH. NH Nhà nước không quy định số ngoại tệ tối đa tổ chức tín dụng bán cho khách hàng mà căn cứ trên từng trường hợp cụ thể.

Cũng không có ràng buộc NH phải đáp ứng tất cả nhu cầu ngoại tệ của người dân.

* Thực tế do không có sự ràng buộc nào nên thời gian qua người có nhu cầu chính đáng rất khó mua ngoại tệ từ NH?

- Trong những thời điểm giá ngoại tệ tự do xuống thấp hơn niêm yết, NH có nguồn ngoại tệ dồi dào thì việc xét bán ngoại tệ cho người dân có nhu cầu chính đáng dễ dàng. Tuy nhiên thời gian gần đây do chênh lệch giữa giá USD tự do và USD niêm yết, NH khó mua USD hơn, do vậy nguồn để cung ứng cho nhu cầu chính đáng của người dân eo hẹp hơn.

(TTO)