Công trình thủy lợi Pleikeo có tổng mức đầu tư là hơn 119 tỉ đồng, được xây dựng gồm 2 dự án thành phần: Đập đầu mối thủy lợi với kinh phí hơn 41,5 tỷ đồng và hệ thống kênh dẫn nước với kinh phí là 77,9 tỉ đồng. Mục đích là cấp nước tưới cho hàng trăm ha lúa và hoa màu cho hơn 800 hộ dân xã Ayun, huyện Chư Sê.
Công trình hoàn thành cuối năm 2019, chưa nghiệm thu, chưa bàn giao và đưa vào sử dụng, nhưng công trình này đã được thanh toán gần hết giá trị thi công gói kênh dẫn nước và trên 15km kênh dẫn. Ngay sau khi hoàn thành, công trình này bắt đầu xuất hiện nhiều đoạn kênh nứt, gãy, sụt lún... Các tuyến kênh khi vận hành có nguy cơ bị đất, đá vùi lấp kín do rãnh thoát nước hạ lưu cống qua đường đào thấp hơn so với địa hình xung quanh; một số vị trí cục bộ có hiện tượng rạn nứt chân chim phần bê tông tường kênh và tấm đan đậy nắp kênh. UBND huyện Chư Sê (chủ đầu tư) đã xác nhận hoàn thành 100% khối lượng công trình, làm thủ tục thanh toán 69,9/70 tỷ đồng (từ ngân sách Trung ương) cho đơn vị thi công.
Sau khi dư luận lên tiếng, Chủ tịch UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai kiểm tra và đã kết luận hàng loạt nguyên nhân công trình bị xuống cấp, hư hỏng, như: Một số vị trí cửa vào ống thép chưa tháo dỡ ván khuôn phục vụ đổ bê tông. Một số cống, phần gia cố bằng bê tông mái ngoài kênh trên cống tiêu còn bị sụt lún, hư hỏng, hở hàm ếch. Cửa vào của các hố bơm chưa được bố trí tấm đan bê tông hoặc lưới thép, gây nguy hiểm cho người và gia súc trong quá trình vận hành; chưa có hệ thống biển báo bảo vệ công trình.
Một số vị trí tiếp giáp giữa thanh giằng kênh và tường kênh chưa đạt yêu cầu về thẩm mỹ và chất lượng, thanh giằng bị đập phá, nứt, vỡ, hư hỏng. Phần cửa vào và cửa ra của một số cầu máng, ống thép bị nứt nẻ, không có tấm nắp. Phần đất đắp phía ngoài phần cửa vào, cửa ra của kênh bị xói lở nghiêm trọng…
Nguyên nhân các hạng mục hư hỏng là do khâu quản lý chất lượng của đơn vị thi công, công tác tư vấn, giám sát xây dựng thiếu trách nhiệm và lắp đặt thiết bị còn thiếu chặt chẽ… Ngành chức năng đã yêu cầu đơn vị thi công khắc phục các vị trí hư hỏng tại công trình này.
Để làm rõ nguyên nhân công trình sớm bị hư hỏng, Bí thư Huyện uỷ Chư Sê Nguyễn Hồng Hà đã chỉ đạo chủ đầu tư là Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng huyện Chư Sê (BQL) thuê đơn vị kiểm định độc lập thuộc Trường Đại học Bách Khoa Đà Nẵng tiến hành kiểm định chất lượng công trình thủy lợi Pleikeo.
Đầu tháng 10/2020, BQL đã có báo cáo về việc đơn vị thi công khắc phục xong những hư hỏng của công trình và đang hoàn thiện một số công việc nhỏ để bàn giao.
Tuy nhiên, theo ghi nhận của phóng viên, tại hiện trường, một đoạn kênh dẫn dài khoảng 40m nằm cách vị trí thân đập chính của công trình thủy lợi khoảng 500m bị đổ sập, lộ ra mảng bê tông lớn bị đứt gãy, tách rời, lưới sắt không còn liên kết với lớp bê tông.
Đoạn kênh ở 2 đầu vị trí đoạn kênh bị hư hỏng cũng xiên vẹo, lệch hướng với phần kênh còn lại; đất đá vùi lấp không thể dẫn nước cung cấp cho diện tích cây trồng của người dân.
Bí thư Huyện ủy Nguyễn Hồng Hà và đoàn công tác của huyện Chư Sê đã tiến hành kiểm tra một số điểm hư hỏng nặng, đã được sửa chữa, gia cố tại công trình này, yêu cầu các bên liên quan đến cuối tháng 9/2020 phải hoàn thành khắc phục những hư hỏng của công trình thuỷ lợi Pleikeo.
Theo ông Hà, hiện trạng cho thấy việc sửa chữa, gia cố công trình vẫn mang tính đối phó, chưa đảm bảo chất lượng. Cụ thể: Tại một số điểm, thanh giằng ngang bị hư hỏng đã lộ cốt thép cho thấy kết cấu thép không đúng thiết kế, không đảm bảo chịu lực; các vị trí mái tại các hợp thuỷ đã được gia cố, nhưng chưa đảm bảo; nhiều vị trí trên thân kênh vẫn lộ bê tông nứt, hiện tượng đường sụt lún tại các vị trí ống kênh đi qua. Dù được sửa chữa, nhưng hệ thống kênh vẫn chưa đảm bảo để nghiệm thu, bàn giao, đưa vào sử dụng.
“Đến trực tiếp các điểm hư hỏng, cá nhân tôi đánh giá là việc khắc phục mới ở bước đầu, chưa hoàn thiện. Bể, nứt chỗ nào thì phải khắc phục chỗ ấy, nhưng phải rộng hơn để đảm bảo liên kết và đảm bảo thẩm mỹ. Tôi đề nghị UBND huyện Chư Sê yêu cầu các bên liên quan khắc phục tiếp tới cuối tháng 9... Khi nào các bên báo cáo hoàn thành, tôi sẽ đến kiểm tra thêm lần nữa” - ông Nguyễn Hồng Hà cho biết thêm.
Còn dư luận khá bức xúc, nghi ngờ chất lượng công trình cũng như năng lực của đơn vị nhà thầu thi công và trách nhiệm của chủ đầu tư.
Vấn đề quan trọng là chất lượng công trình quyết định đến mục đích, ý nghĩa và hiệu quả công trình về lâu dài. Đồng thời, thời tiết mưa gió năm nay trên địa bàn Gia Lai chưa đến mức báo động nên không tác động nhiều đến công trình thuỷ lợi, dù mới xây xong nhưng đã nhanh chóng xuống cấp, hư hỏng…
Do vậy, các cơ quan quản lý cần tiến hành một cuộc thanh tra toàn diện về công trình thuỷ lợi Pleikeo mới làm sáng tỏ được vụ việc.
Nguyên Phê