Ông Phùng Xuân Nhạ: Bộ Giáo dục 2 lần bất thành tuyển chuyên gia biên soạn sách giáo khoa

Chiều ngày 16/5, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về váo cáo của Chính phủ “việc thực hiện, triển khai Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông”.

Thực hiện Nghị quyết 88, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ GD&ĐT xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch biên soạn một bộ SGK (do Bộ tổ chức thực hiện) gồm 137 đầu SGK đầy đủ các môn học, hoạt động giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Không ký được hợp đồng với tác giả

Trình bày báo cáo của Chính phủ về nội dung này, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết, theo quy định của Ngân hàng Thế giới, việc tuyển chọn tác giả SGK phải được thực hiện thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi.

Cho nên, ngay sau khi ban hành chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ GD&ĐT đã tổ chức đấu thầu tuyển chọn tác giả nhưng vì nhiều nguyên nhân khác nhau nên không tuyển chọn được đủ số lượng tác giả.

Nguyên nhân chính được Bộ trưởng nêu, hầu hết các chuyên gia có kinh nghiệm đã sớm ký hợp đồng với các nhà xuất bản và triển khai biên soạn SGK. Tới thời điểm Bộ GD&ĐT mời thầu, các nhà xuất bản đã có một số bản mẫu SGK lớp 1 được chuẩn bị gần như hoàn tất, sẵn sàng để thẩm định và phê duyệt đưa vào sử dụng.

Ngày 26/2/2020, Bộ GD&ĐT tiếp tục tổ chức đấu thầu lần 2 để tuyển chọn tác giả SGK với số ứng viên nộp hồ sơ đăng ký tham gia đã đáp ứng yêu cầu về số lượng chủ biên, tác giả, biên tập viên cần tuyển chọn để tổ chức biên soạn SGK lớp 1, lớp 2 và lớp 6.

Tuy nhiên, theo Bộ trưởng, khi Bộ GD&ĐT tổ chức thương thảo để ký hợp đồng, các tác giả đã đưa ra nhiều yêu cầu về nhuận bút lâu dài sau khi biên soạn mà theo quy định thì Bộ không đáp ứng được.

“Qua tìm hiểu, hầu hết các ứng viên nộp hồ sơ tuyển chọn tác giả đều đang thực hiện hợp đồng biên soạn SGK với các nhà xuất bản và đã hoàn thành bản mẫu SGK lớp 1, chuẩn bị hoàn thành bản mẫu SGK lớp 2, lớp 6. Vì vậy, các ứng viên không thể ký hợp đồng với Bộ GD&ĐT để biên soạn từ đầu một bộ đầy đủ SGK từ lớp 1 đến lớp 12”, ông Nhạ nói.

Hiện nay, các nhà xuất bản đang tiếp tục hoàn thiện bản mẫu SGK lớp 2 và lớp 6 để thẩm định trong năm 2020; tiếp tục biên soạn SGK các lớp còn lại để thẩm định trong các năm tiếp theo đáp ứng lộ trình thực hiện chương trình mới.

Vì vậy, Bộ trưởng cho rằng, việc Bộ GD&ĐT không trực tiếp tổ chức biên soạn một bộ SGK cũng sẽ thuận lợi hơn cho việc phát triển xã hội hóa biên soạn SGK, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các nhà xuất bản.

Tiếp tục xã hội hoá, không dụng ngân sách biên soạn SGK?

“Căn cứ vào tình hình đã nêu, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép tiếp tục thực hiện xã hội hóa biên soạn SGK và trường hợp đã có ít nhất 1 bộ sách bảo đảm chất lượng được Bộ GD&ĐT phê duyệt thì Bộ GD&ĐT không tổ chức biên soạn một bộ sách (sử dụng ngân sách Nhà nước) nữa”, Bộ trưởng nêu.

Đối với khoản kinh phí 16 triệu USD (vốn vay Ngân hàng Thế giới và 1 triệu USD vốn đối ứng) dự kiến để biên soạn SGK, hiện vẫn trong tài khoản của Ngân hàng Thế giới, Bộ GD&ĐT sẽ phối hợp cùng các bộ có liên quan đề xuất phương án sử dụng đúng quy định của pháp luật, bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả.

Ông Phan Thanh Bình, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng. Ảnh: quochoi.vn

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, theo ông Phan Thanh Bình, Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng, Thường trực Uỷ ban nhận định nguyên nhân do “Bộ GD&ĐT chưa hình dung hết quá trình đổi mới chương trình, SGK phổ thông”, cũng như chưa báo cáo kịp thời với Quốc hội để bảo đảm việc triển khai, thực hiện Nghị quyết 88 một cách tốt nhất.

“Hiện Bộ chưa thể xây dựng bộ SGK theo yêu cầu của Nghị quyết 88 dù 2 lần đấu thầu, tìm chuyên gia. Điều này cần rút kinh nghiệm”, ông Bình nói.

Trong khi đó, đã có với SGK lớp 1 phục vụ cho năm học 2020-2021, đã có 5 bộ của 3 nhà xuất bản (thực hiện theo chủ trương xã hội hóa) được Bộ trưởng Bộ GD&ĐT phê duyệt ban hành.

Từ thực tế trên, Thường trực Uỷ ban cho rằng cần cân nhắc việc Bộ GD&ĐT tiếp tục chủ trì biên soạn SGK lớp 1, vì thời gian từ nay đến khai giảng năm học 2020-2021 còn rất ngắn để triển khai biên soạn, thực nghiệm và thẩm định một bộ SGK lớp 1 mới.

Bên cạnh đó, việc tập hợp các chuyên gia sẽ khó khăn khi các nhà khoa học có kinh nghiệm đã tham gia các nhóm biên soạn của 3 nhà xuất bản. Việc xã hội hóa biên soạn SGK đã huy động được nguồn lực, các tổ chức, cá nhân tham gia trực tiếp vào công tác giáo dục.

“Thường trực Uỷ ban thống nhất với đề nghị của Chính phủ tiếp tục thực hiện xã hội hoá việc biên soạn SGK, không sử dụng ngân sách”, ông Bình nêu.

Cần có giải pháp bình ổn giá SGK

Tuy nhiên, phía cơ quan soạn thảo đề nghị, cần quan tâm bảo đảm giá SGK phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội; chỉ đạo tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm trong việc triển khai biên soạn SGK lớp 1 theo chủ trương xã hội hóa; Rà soát, ban hành các văn bản đảm bảo chất lượng SGK…

Nêu ý kiến, bà Nguyễn Thanh Hải, Trưởng ban Dân nguyện nhắc lại Nghị quyết 88 ngoài yêu cầu xã hội hoá biện soạn SGK thì cũng yêu cầu Bộ GD&ĐT biên soạn 1 bộ sách thống nhất sử dụng trong toàn quốc như “phao” để khi có vấn đề vẫn có 1 bộ sách sử dụng. Giờ không có được với nhiều lý do, trong đó phần lớn là khách quan.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: quochoi.vn

“Đã là nguyên nhân khách quan thì khó khắc phục, năm nay không có chuyên gia thì năm sau cũng vậy”, bà Hải nói và đề nghị đưa ra điều kiện, tiêu chuẩn cụ thể về ứng viên làm SGK thì khi giải trình nguyên nhân không tìm được chuyên gia làm sách sẽ thuyết phục hơn.

Ngoài ra, theo bà Hải, cử tri phản ánh giá SGK cao hơn so với trước đây. Cho nên, cần có giải pháp bình ổn giá SGK, không để ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, nếu có 1 bộ SGK của Nhà nước thì rất tốt, chuẩn chỉnh, sau đó thẩm định các bộ sách xã hội hoá. Theo bà Ngân, tới đây, vẫn trình ra Quốc hội cho ý kiến có cần thiết phải có 1 bộ SGK thống nhất của Nhà nước hay không?.

Còn về giá SGK, Chủ tịch Quốc hội nêu quan điểm nên đưa vào mặt hàng bình ổn giá hoặc có chính sách hỗ trợ. Còn nếu yêu cầu không được tăng giá, nhà xuất bản sẽ lỗ thì họ sẽ không làm?

Sau khi nghe thảo luận, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội trình báo cáo của Chính phủ “việc thực hiện, triển khai Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông” ra Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp 9, khai mạc vào ngày 20/5 tới đây.