Cao tốc Bắc - Nam làm bằng tiền Nhà nước: Thêm hơn 44.000 tỷ đồng “cân” từ nguồn nào?

Chiều ngày 16/5, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017 - 2020.

Trình bày báo cáo, Bộ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể cho biết quan điểm của Chính phủ là đề nghị Quốc hội xem xét điều chỉnh hình thức đầu tư 8 dự án thành phần thuộc dự án cao Bắc - Nam phía Đông theo hình thức PPP sang đầu tư công.

Khó huy động tín dụng, doanh nghiệp “giàu” lại không quan tâm

Lý do đưa ra là khó khăn trong huy động vốn tín dụng dự án. Theo ông Thể, phía Ngân hàng Nhà nước cho biết, các tổ chức tín dụng hiện nay chủ yếu là huy động ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn dẫn đến khó khăn trong cân đối nguồn vốn.

“Hệ số an toàn vốn của các ngân hàng thương mại Nhà nước đã chạm ngưỡng, tổng dư nợ và cam kết tín dụng đối với các dự án BOT, BT đã chạm tới giới hạn cấp tín dụng đối với lĩnh vực này”, ông Thể thông tin.

Đại dịch Covid -19 cũng dẫn tới rủi ro gia tăng nợ xấu, các ngân hàng phải tăng tỷ lệ trích lập quỹ dự phòng rủi ro nên việc cấp tín dụng dài hạn cho các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam trong giai đoạn hiện nay là không khả thi…

Bên cạnh đó, quá trình sơ tuyển lựa chọn nhà đầu tư, các doanh nghiệp có thế mạnh về tài chính không quan tâm, tham gia sơ tuyển dự án.

“Các doanh nghiệp tham gia sơ tuyển chủ yếu là các nhà thầu, năng lực thi công tốt nhưng không có thế mạnh trong huy động vốn tín dụng, trong khi vốn tín dụng trong tổng mức đầu tư chiếm tỷ lệ rất lớn”, Bộ trưởng nói.

Trong khi, đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là dự án quan trọng quốc gia, có ý nghĩa rất lớn và quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.

Vì vậy, theo Bộ trưởng, chuyển đổi hình thức đầu tư từ hình thức PPP sang đầu tư công sẽ vừa đẩy nhanh được tiến độ thực hiện, sớm hoàn thành đưa vào khai thác dự án do không gặp rủi ro về lựa chọn nhà đầu tư và huy động vốn tín dụng.

Khi chuyển đổi hình thức đầu tư, tổng mức đầu tư sơ bộ khoảng 99.493 tỷ đồng. Trong đó, 55.000 tỷ đồng thuộc lế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016 - 2020 đã được Quốc hội thông qua.

Số vốn còn lại 44.493 tỷ đồng, Chính phủ sẽ chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch Đầu tư, Bộ Tài chính cân đối, bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021 - 2025 của Bộ Giao thông vận tải.

Ông Thể nhấn mạnh, nếu Quốc hội đồng ý, thì có thể khởi công và giải ngân vốn đầu tư công ngay từ tháng 8 năm 2020; bảo đảm tiến độ hoàn thành toàn bộ các dự án thành phần trong năm 2022, riêng dự án thành phần cầu Mỹ Thuận 2 hoàn thành trong năm 2023.

Cần nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng

Ở góc độ cơ quan thẩm tra lại có 2 loại ý kiến khác nhau. Theo Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, loại ý kiến thứ nhất tán thành với tờ trình của Chính phủ, cho rằng việc chuyển đổi sang hình thức đầu tư công là “hoàn toàn khả thi”.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: quochoi.vn

Loại ý kiến thứ hai của Uỷ ban này là không tán thành khi đã có 7/8 dự án có từ 2 nhà đầu tư trở lên qua vòng sơ tuyển. Việc liên tục hủy sơ tuyển đối với dự án sẽ ảnh hưởng không tốt đến uy tín của Nhà nước, đến dư luận, tâm lý của nhà đầu tư và nhân dân.

“Chưa kể, Chính phủ đề xuất bố trí bổ sung 44.493 tỷ đồng (tương đương 80,89% tổng số vốn kế hoạch) cho dự án trong giai đoạn 2021-2025 là không phù hợp”, quan điểm không tán thành nêu.

Thực tế cho thấy, các dự án đầu tư công trong thời gian vừa qua để xảy ra tình trạng thời gian bị kéo dài, đội vốn và chất lượng công trình không bảo đảm, trong khi các dự án của các nhà đầu tư tư nhân có chất lượng tốt hơn.

Trước 2 loại ý kiến này, Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng, đều có cơ sở. “Chính phủ cần nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng”.

Theo đó, trường hợp cần thiết, cân nhắc xem xét lựa chọn một số dự án thành phần đầu tư theo phương thức PPP khó thu hút được nhà đầu tư, để chuyển sang đầu tư công nhằm vừa đẩy nhanh được tiến độ triển khai các dự án, vừa giảm bớt áp lực về huy động vốn cho các dự án PPP còn lại.

Đồng thời, bảo đảm tuân thủ quy định tại Điều 89 Luật Đầu tư công khi Quốc hội quyết định bố trí vốn bổ sung cho dự án trong giai đoạn 2021-2025 không quá 11.000 tỷ đồng (tương ứng không quá 20% của 55.000 tỷ đồng đã phân bổ cho dự án), giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực tới các nhà đầu tư đã tham gia sơ tuyển.