Tổng Thanh tra Huỳnh Phong Tranh phát biểu chỉ đạo hội nghị quán triệt kế hoạch lấy ý kiến về Dự thảo Sửa đổi Hiến pháp 1992 do Thanh tra Chính phủ tổ chức ngày 22/2/2013. Ảnh: Phạm Vũ Long

Về cơ bản, nội dung Chương I Dự thảo là phù hợp, bảo đảm tính kế thừa ổn định cần thiết và có sự hoàn thiện một bước những nguyên tắc quan trọng nhất của chế độ chính trị nước ta trong thời gian tới. 

Tuy nhiên, để Chương I Dự thảo thêm hoàn thiện cả về hình thức và nội dung, ngoài việc giữ nguyên thứ tự và nội dung các Điều 1, 6, 7, 8, 9, 10, 11 và 12, cũng như toàn bộ nội dung tinh thần chung của Chương I, thì Dự thảo nên có sự điều chỉnh theo các hướng: 

Thứ nhất, điều chuyển vị trí hoặc ghép nối một số Điều hoặc nội dung các Điều với nhau cho lô-gích, tập trung và đầy đủ hơn, xét theo thứ tự luật học về tính chất, mục tiêu và cơ chế của Hệ thống chính trị; cụ thể: Cần ghép Điều 11 với Điều 1 thành Điều 1 mới; Điều 13 với Điều 14 và đưa lên thành Điều 2 - mới và chuyển thứ tự các Điều khác xuống tương ứng; ghép Điều 2 vào Điều 3 để thành Điều 3 - mới; dịch chuyển thứ tự Điều 4 thành Điều 5 và Điều 5 thành Điều 4.  

Thứ hai, bổ sung về nội dung và diễn đạt lại nội hàm một số điều khoản cho gọn, mang văn phong pháp lý và khẳng định cao hơn, thực tế và sắc nét hơn; đồng thời, quán triệt sâu sắc hơn tinh thần lợi ích quốc gia là ưu tiên cốt lõi đối với các Điều 2, 3, 4, 5, 6 và 12, 13 của Dự thảo... Đặc biệt, trong Điều 4 Dự thảo, tức Điều 5 - mới, cần viết gọn hơn và cần bổ sung cụm từ “lợi ích quốc gia” vào ngay trước cụm từ “lợi ích của giai cấp công nhân” để nhấn mạnh mục tiêu cao nhất của Đảng là đại diện và bảo vệ lợi ích quốc gia, và thay từ “cả dân tộc Việt Nam” bằng cụm từ “các dân tộc Việt Nam” cho chính xác và phù hợp với cụm từ “các dân tộc” trong Điều 5 của Dự thảo. Đồng thời, nên ghép khoản 2 và 4 của Điều 5 Dự thảo với nhau cho tập trung và sắc nét hơn; cũng như cần thêm từ “mọi” vào đầu khoản 3 Điều 8 của Dự thảo để nhấn mạnh không có sự loại trừ trong chấp hành Hiến pháp và pháp luật của các cơ quan, tổ chức và công dân, và để khớp nối tinh thần này với từ “các” trong khoản 3 Điều 4 của Dự thảo - tức Điều 5 mới... Ngoài ra, cần tách nội dung Điều 12 - Dự thảo thành 2 khoản 1 và 2 bổ sung thêm từ “nước CHXHCN Việt Nam luôn mong muốn” vào khoản 2 mới để bảo đảm tính lô-gích khách quan trên thực tế ngoại giao…

Với tinh thần đó, toàn bộ nội dung Chương I của Dự thảo cơ bản được giữ nguyên, nhưng cấu trúc lại theo phương án mới, sẽ chỉ còn 11 Điều thay cho 14 Điều (và chỉ còn 10 Điều nếu giữ nguyên nội dung, nhưng ghép tiếp Điều 6 với Điều 7), để trở nên gọn và có tính chất tuyên ngôn mạnh mẽ và chặt chẽ hơn, cụ thể như sau:

Chương I
 

Chế độ chính trị

Điều 1 (ghép và giữ nguyên nội dung như Điều 1 và 11 - Dự thảo)

1. Nước CHXHCN Việt Nam là một nước dân chủ, độc lập, có chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm đất liền, hải đảo, vùng biển và vùng trời.

2. Tổ quốc Việt Nam là thiêng liêng, bất khả xâm phạm.

3. Mọi hành vi chống lại độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, chống lại sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều bị nghiêm trị theo pháp luật.

Điều 2 (ghép và giữ  nguyên Điều 13 với Điều 14 - Dự thảo)

1. Quốc kỳ nước CHXHCN Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh.

2. Quốc huy nước CHXHCN Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, chung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ: CHXHCN Việt Nam.

3. Quốc ca nước CHXHCN Việt Nam là nhạc và lời của bài “Tiến quân ca”.

4. Ngày Quốc khánh là Ngày Tuyên ngôn độc lập 2 tháng 9 năm 1945. 

5.  Thủ đô nước CHXHCN Việt Nam là Hà Nội. 

Điều 3 (ghép và giữ nguyên giữa Điều 2 và 3 - Dự thảo)

1. Nhà nước CHXHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân, mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.

2. Quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.

3. Nhà nước bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện.

Điều 4 (là nội dung Điều 5 - Dự thảo, nhưng ghép giữa khoản 2 với khoản 4 cho gọn, tập trung và sắc nét hơn, bỏ cụm từ “phát huy”)

1. Nước CHXHCN Việt Nam là quốc gia thống nhất của các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam.

2. Nhà nước thực hiện chính sách bảo đảm các dân tộc  bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và phát huy nội lực, giúp đỡ nhau hoà nhập vào sự phát triển chung của đất nước; nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thị, chia rẽ dân tộc.

3. Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt. Các dân tộc có quyền dùng tiếng nói, chữ viết, giữ gìn bản sắc dân tộc và những phong tục, tập quán, truyền thống và văn hoá tốt đẹp của mình. 

Điều 5 (là nội dung Điều 4 - Dự thảo, viết lại cho rõ ý, thay từ “cả” bằng từ “các” và được bổ sung cụm từ “lợi ích quốc gia”)

1. Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong và đại biểu trung thành lợi ích của quốc gia, của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của các dân tộc Việt Nam, lấy Chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, gắn bó mật thiết với nhân dân, phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình. 

3. Các tổ chức của Đảng và đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật.

Điều 6 (là Điều 6 - Dự thảo)

Nhân dân thực hiện quyền lực Nhà nước bằng các hình thức dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước. 

Điều 7 (là Điều 7 - Dự thảo)

1. Việc bầu cử Đại biểu Quốc hội và Đại biểu Hội đồng nhân dân được tiến hành theo nguyên tắc phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và bỏ phiếu kín.

2. Đại biểu Quốc hội, Đại biểu Hội đồng nhân dân bị cử tri hoặc Quốc hội, Hội đồng nhân dân bãi nhiệm khi đại biểu đó không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân.  

Điều 8 (là Điều 8 - Dự thảo, được bổ sung thêm chứ “mọi” vào đầu khoản 3)

1. Nhà nước tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ.

2. Nền hành chính quốc gia, chế độ công vụ được tổ chức và hoàn thiện để phục vụ nhân dân. Cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân và chịu sự giám sát của nhân dân; chống tham nhũng, quan liêu, hách dịch, cửa quyền; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. 

3. Mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân phải nghiêm chỉnh chấp hành Hiến pháp và pháp luật, phòng, chống các hành vi vi phạm Hiến pháp và pháp luật.

Điều 9 (là Điều 9 - Dự thảo)

1. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, các tầng lớp xã hội, các dân tộc, các tôn giáo và người Việt Nam định cư ở nước ngoài.

2. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân. Mặt trận phát huy truyền thống đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường sự nhất trí về chính trị và tinh thần trong nhân dân; tham gia xây dựng và củng cố chính quyền nhân dân, cùng Nhà nước chăm lo và bảo vệ lợi ích chính đáng của nhân dân, vận động nhân dân thực hiện quyền làm chủ, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, giám sát và phản biện xã hội đối với hoạt động của cơ quan Nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức, viên chức. 

3. Nhà nước tạo điều kiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác hoạt động.  

Điều 10 (là Điều 10 - Dự thảo)

Công đoàn Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và của người lao động được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện cho người lao động, chăm lo và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động; tham gia quản lý Nhà nước, quản lý kinh tế - xã hội; tham gia thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động của cơ quan Nhà nước, tổ chức, đơn vị, doanh nghiệp; tuyên truyền, vận động người lao động học tập, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, chấp hành pháp luật, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Điều 11 (là Điều 12 - Dự thảo, được tách thành 2 khoản riêng và bổ sung cụm từ “nước CHXHCN Việt Nam luôn mong muốn”)

1. Nước CHXHCN Việt Nam thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển với tất cả các nước, không phân biệt chế độ chính trị và xã hội, trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên cùng có lợi; 

2. Nước CHXHCN Việt Nam luôn mong muốn là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, góp phần vào sự nghiệp hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội trên thế giới.

      TS Nguyễn Minh Phong

Phó Ban Tuyên truyền Lý luận, Báo Nhân dân