Chắc hẳn người dân cả nước chưa quên vụ tai nạn thảm khốc xảy ra tại mỏ đá Lèn Cờ, huyện Yên Thành, Nghệ An cách đây chưa lâu. Một vỉa đá đã sập từ độ cao hơn 30m xuống khiến 18 người tử vong, 6 nạn nhân khác mang thương tật suốt đời. Không phải chỉ đến lúc này, sự nguy hiểm tại các mỏ khai thác khoáng sản mới được biết đến. Song sự kiện này cho thấy, vấn đề tuân thủ quy trình khai thác, bảo vệ an toàn cho NLĐ và cao hơn, là công tác quản lý, kiểm tra các mỏ khoáng sản nói riêng và các mỏ đá nói chung, đã bị buông lỏng cũng như tồn tại nhiều lỗ hổng.              

Qua công tác thanh tra, kiểm tra hơn 1.500 DN trên địa bàn về công tác ATVSLĐ, Ban Chỉ đạo ATVSLĐ và Phòng, chống cháy nổ tỉnh Nghệ An đã lập biên bản 130 DN vi phạm, xử phạt hành chính nộp kho bạc Nhà nước gần 300 triệu đồng. So với năm 2009, số vụ TNLĐ giảm 10%, số vụ cháy nổ giảm 36%, số người bị thương nặng và thiệt hại tài sản cũng giảm. Tuy nhiên, theo ông Phan Sỹ Dương, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh & Xã hội Nghệ An, đó mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Bởi, trên thực tế con số này có thể cao hơn nhiều do một số DN cố tình không báo cáo với cơ quan chức năng khi có TNLĐ xảy ra nên không thể thống kê hết. Trong khi đó, công tác quản lý lao động, ATLĐ của cơ quan chức năng vẫn còn có sự buông lỏng.

Mỏ Lèn Cờ đã được khai thác sai quy trình: Đánh mìn từ dưới lên, thay vì từ trên xuống. Đó là điều có thể nhìn thấy bằng mắt! Theo ngươi dân, đó là điều các chủ mỏ thường làm, vì chỉ có như vậy, lợi nhuận mới cao. Làm đá đúng quy trình thì lỗ, lỗ ngay khi đá chất đầy bãi! Còn làm đá kiểu “thổ phỉ” thì khai thác không kịp bán! Đó có thể gọi là “quy luật cạnh tranh thị trường”?
 
Chính quyền huyện Yên Thành giải thích cho thực trạng này bằng lý do quản lý các mỏ khoáng sản là một việc làm hết sức khó khăn. Vì có thẩm quyền cấp phép là cấp tỉnh, còn cấp huyện - đơn vị quản lý trực tiếp, lại phải gánh phần kiểm tra, trong khi không nắm được quy trình khai thác trong hồ sơ đăng ký khai thác mỏ của các công ty này. Sau tai nạn vô cùng thương tâm tại mỏ đá Lèn Cờ, tỉnh Nghệ An, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các địa phương khẩn trương tiến hành kiểm tra các họat động khai thác mỏ trên địa bàn. Nhưng, thực tế cho thấy, trước đây thường các hoạt động kiểm tra về an toàn vệ sinh lao động (ATVSLĐ) chỉ có tác dụng nhất thời, khi các đoàn kiểm tra qua đi, các đợt kiểm tra kết thúc thì các họat động khai thác mỏ lách luật lại như cũ vì các chủ mỏ luôn hướng tới lợi nhuận cao nhất cho mình.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến những hạn chế trong công tác ATVSLĐ ở Nghệ An. Trong đó, nguyên nhân quan trọng nhất là ở nhiều nơi, người sử dụng lao động và bản thân NLĐ chưa nhận thức đầy đủ quyền hạn, nghĩa vụ của mình về vấn đề ATVSLĐ. Nhiều DN, đặc biệt là DN vừa và nhỏ trong lĩnh vực xây dựng, khai thác khoáng sản, lắp đặt sửa chữa điện dân dụng... đã vi phạm tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy trình kỹ thuật an toàn; việc tuyển dụng lao động không qua đào tạo nghề còn phổ biến; việc thực hiện các quy định của pháp luật, chế độ chính sách về bảo hộ lao động chưa được thực thi nghiêm chỉnh, việc tuyên truyền, huấn luyện ATVSLĐ cho NLĐ chưa được đều khắp gây nhiều khó khăn cho thống kê, phân tích, dự báo tình hình TNLĐ.

Điển hình như ở Cty Cổ phần Giấy sông Lam. Mặc dù, lãnh đạo Cty đã rất quan tâm đến công tác ATVSLĐ, nhưng với đặc thù của đơn vị là làm việc theo chế độ 3 ca nên để tập trung CBCNV là rất khó. Vì thế, việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho hơn 130 CBCNV của đơn vị còn có những hạn chế nhất định. Năm vừa qua, ở đơn vị này vẫn xảy ra một vài vụ TNLĐ do sự bất cẩn của công nhân trong lúc làm việc. Tuy hậu quả không nghiêm trọng nhưng cũng phần nào ảnh hưởng đến sức khỏe của NLĐ và uy tín của Cty.

Qua nhiều vụ TNLĐ cho thấy, ngoài nguyên nhân do người sử dụng lao động và chính bản thân NLĐ thì biện pháp quản lý lao động từ tỉnh xuống cơ sở cũng còn nhiều bất cập. Việc chỉ đạo, tuyên truyền, huấn luyện các quy định về pháp luật lao động, kiểm tra, thanh tra của các DN chưa thường xuyên và còn nặng tính hình thức. Mặt khác, các chế tài xử lý cũng chưa đủ sức răn đe đối với đơn vị vi phạm, nhất là đối với các DN có nguy cơ dễ xảy ra TNLĐ và bệnh nghề nghiệp như: Khai thác khoáng sản; xây dựng; sản xuất chế biến vật liệu xây dựng… Điều này dẫn đến việc một số đơn vị vi phạm không thực hiện hoặc chây ỳ trước quyết định xử lý vi phạm của cơ quan chức năng. Đặc biệt, về phía các địa phương, đơn vị chịu trách nhiệm chính về quản lý lao động là phòng lao động thương binh xã hội, lực lượng quá mỏng nên việc thực hiện thanh tra, kiểm tra không thể thực hiện thường xuyên hay nói cách khác là còn buông lỏng quản lý.

Vì vậy, nâng cao hiệu quả quản lý công tác ATVSLĐ, trước hết là nâng cao nhận thức và trách nhiệm của người sử dụng lao động, NLĐ và các cấp, các ngành đối với công tác ATVSLĐ. Qua đó, đẩy mạnh các hoạt động cải thiện điều kiện làm việc, phòng ngừa và hạn chế đến mức thấp nhất các vụ TNLĐ, cần đề cao vai trò của tổ chức công đoàn trong các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp. Điều quan trọng nhất của tổ chức công đoàn chính là triển khai và tạo thành phong trào quần chúng làm công tác bảo hộ lao động theo Thông tư 02/2007 của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam. Ông Lê Văn Đào, Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động Nghệ An cho rằng: Tổ chức công đoàn phải có trách nhiệm trong việc tuyên truyền để NLĐ có ý thức trách nhiệm với bản thân thì sẽ bảo vệ mình tốt hơn.

 Thanh Uyên