Một đoạn đường ngắn cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ phải vá làm nhiều đoạn. Ảnh: Tràng An

Thanh tra Bộ GTVT phát hiện, công tác chuẩn bị đầu tư, khảo sát, thiết kế, lập báo cáo và thẩm định báo cáo đầu tư, báo cáo nghiên cứu khả thi của nhiều D.A làm chưa tốt dẫn đến nhiều D.A phải bổ sung điều chỉnh tổng mức đầu tư nhiều lần; còn bố trí nhiều hạng mục ngoài mục tiêu đầu tư của D.A. Khảo sát đại chất địa hình, thủy văn thực hiện không chính xác, phân cấp đất, đá không đúng; kết quả khảo sát bước sau lấy của các bước trước; thiết kế không đồng bộ, thiếu thống nhất; nhiều hạng mục công trình phải thay đổi kết cấu, hướng tuyến, phát sinh khối lượng lớn; tính toán khối lượng còn sai nhiều.

Các D.A dự toán lập, thẩm định đều có nhiều sai sót, sai phạm như: Phân cấp đất, đá không đúng; tính sai khối lượng; sử dụng định mức, đơn giá không đúng; tính sai, tính trùng các chi phí nhân công, máy thi công, vật liệu và các chế độ khác; xác định xự ly vận chuyển đất đắp, đất đá thải không chính xác; tính giá vật liệu và tính giá vật liệu đến hiện trường thi công không đúng; tiến độ lập, thẩm định thiết kế dự toán, tổng dự toán rất chậm làm ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện D.A.

Công tác thiết kế, phê duyệt các D.A tại đồng bằng sông Cửu Long cho thấy, thiếu hồ sơ tính toán lún, tính lún không phù hợp, chưa đưa hết các yếu tố ảnh hưởng của môi trường vào công thức tính lún, dẫn đến phương án đưa ra phương án xử lý lún không triệt để, đào hữu cơ không hết lớp đất yếu; thi công bấc thấm, đắp gia tải không đúng thiết kế.

"Đây là những nguyên nhân dẫn đến hệ quả là độ lún thực tế trên các D.A khác xa so với thiết kế tăng 1.000% so với độ lún theo tính toán của tư vấn thiết kế, đặc biệt, là đường đầu cầu. Đây cũng là một trong những nguyên nhân hỏng mặt đường đối với các D.A của đồng bằng sông Cửu Long hiện nay, gây nên một sự lãng phí rất lớn và ảnh hưởng tới dư luận xã hội, tiềm ẩn tai nạn giao thông" - lãnh đạo Thanh tra Bộ GTVT khẳng định.

Năm 2013, tại D.A đường Hồ Chí Minh, Bộ GTVT đã cấm đấu thầu, không xem xét chỉ định thầu với Công ty COMA 3; tại Sở GTVT Lai Châu, cấm đấu thầu với Công ty Cổ phần Đầu tư Phát triển Xây dựng 18; tại Sở GTVT Cần Thơ, cấm thầu với Công ty Cổ phần Bê tông 620 Châu Thới; không xem xét chỉ định thầu với: Công ty Thành An 119; Công ty Cổ phần Xây dựng Vinashin. Đồng thời, đình chỉ 2 chức danh tư vấn giám sát trưởng, 1 kĩ sư thường trú của Công ty TNHH Tư vấn và Xây dựng công trình 747, Công ty Cổ phần Tư vấn Thiết kế Xây dựng Nam Việt.

Cũng theo các kết quả thanh tra, nhiều D.A lựa chọn cả các nhà thầu không đủ năng lực và kinh nghiệm, kỹ thuật và tài chính trúng thầu thi công. Ngoài ra, tình trạng tùy tiện trong sử dụng thầu phụ thi công khá phổ biến. Cùng với đó, công tác giải phóng mặt bằng thường rất chậm, không đúng tiến độ làm tăng tổng mức đầu tư và gây lãng phí lớn cho nguồn ngân sách cũng như thiệt hại cho đơn vị thi công.

Đáng chú ý, qua thanh tra còn phát hiện một số công trình, gói thầu không kiểm tra hoặc kiểm tra không kịp thời máy móc thiết bị nhân lực vào công trường dẫn tới huy động máy móc không đảm bảo đúng chủng loại, số lượng, tính năng, thiếu đăng ký, đăng kiểm, nhân lực không đủ trình độ vào thi công. Một số gói thầu thiết kế cấp phối không có xác nhận tư vấn giám sát, không có chấp thuận trạm trộn, cấp phối chưa phù hợp hoặc nhựa đường thiếu chất lượng, thiếu kiểm tra... Do vậy, một số gói thầu vừa đưa vào khai thác trong thời gian ngắn đã xuất hiện hiện tượng lún và hư hỏng mặt đường.

Thanh tra Bộ GTVT đề nghị Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ quy định rõ trách nhiệm của các Sở: Tài chính, Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường và các tổ chức thẩm định trong công tác đền bù giải phóng mặt bằng, có chế tài xử lý nghiêm minh. Đối với các cơ sở cần phải thành lập tổ chức chuyên trách làm công tác thẩm định, tránh tình trạng chỉ làm kiêm nhiệm như hiện nay.

Về mặt kỹ thuật, Thanh tra Bộ GTVT đề xuất Cục Quản lý xây dựng và Chất lượng công trình giao thông cần sớm ban hành bộ hồ sơ nghiệm thu đối với các D.A xây lắp áp dụng chung cho toàn ngành GTVT. Cùng với đó, phối hợp với Viện Khoa học Công nghệ GTVT nghiên cứu, đánh giá tổng kết đúc rút kinh nghiệm về vấn đề xử lý lún, các phương pháp xử lý nền đất yếu, đặc biệt là ở khu vực miền Tây Nam Bộ để đưa ra các giải pháp xử lý nền đất yếu cho toàn ngành.