Năm 2010, năm đầu tiên triển khai thực hiện Đề án đào tạo nghề cho LĐNT theo chính sách của Chính phủ, cả nước đã hỗ trợ dạy nghề cho khoảng 300.000 LĐNT, trong đó khoảng 40% là các lớp dạy nghề nông nghiệp. Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và  Xã hội (LĐ-TB&XH) Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết, tại 63 tỉnh, TP đều triển khai các lớp dạy nghề theo mô hình mẫu, gắn dạy nghề với tiêu chí giải quyết việc làm và chuyển dịch nhanh cơ cấu cho LĐNT. Trên địa bàn Hà Nội, trong năm 2010, số lao động đã qua đào tạo khoảng 630.000 người, trong đó 136.000 lao động được giải quyết việc làm, chủ yếu là LĐNT. 

Đề án được chia thành 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 từ năm 2009 - 2010 đào tạo khoảng 800.000 LĐNT và bồi dưỡng 100% cán bộ, công chức cấp xã. Giai đoạn 2 từ năm 2011 - 2015, đào tạo nghề cho 5,2 triệu LĐNT và khoảng 500.000 lượt cán bộ, công chức cấp xã được đào tạo. Giai đoạn cuối của dự án từ năm 2016 - 2020, sẽ có 6 triệu LĐNT và tiếp tục khoảng 500.000 lượt cán bộ, công chức cấp xã được đào tạo. Như vậy, tổng số LĐNT được đào tạo của đề án khoảng 12 triệu lao động (trong đó khoảng 8 triệu lao động phi nông nghiệp và 4 triệu lao động nông nghiệp).

Việc cấp thẻ học nghề nông nghiệp, đến nay đã có 62 đơn vị, thuộc 20 tỉnh, TP đăng ký đào tạo 85 nghề với 638 lớp cho 12.885 LĐNT. Theo Bộ LĐ-TB&XH, dự kiến, năm 2011 kinh phí đào tạo nghề cho LĐNT từ Chương trình Mục tiêu Quốc gia giải quyết việc làm được phân bổ là 1.000 tỷ đồng. Theo đó, trong năm nay sẽ hỗ trợ dạy nghề cho khoảng 800.000 LĐNT, đặc biệt bảo đảm ít nhất 70% có việc làm sau đào tạo.

Điểm khác biệt cơ bản của đề án đào tạo này so với các chương trình đào tạo trước đây, là mục tiêu của đào tạo hướng tới đáp ứng nhu cầu cho các doanh nghiệp (DN); các trung tâm và cơ sở đào tạo sẽ không đào tạo theo khả năng mình có mà sẽ căn cứ vào mục tiêu của các DN trong từng giai đoạn cụ thể để đào tạo.

Trên thực tế, tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội, các ngành, các địa phương đã có những hoạt động thiết thực, sáng tạo ra nhiều mô hình dạy nghề và hình thức dạy nghề thích hợp. Một số mô hình bước đầu triển khai có hiệu quả. Qua thí điểm một số mô hình đào tạo nghề cho lao động vùng chuyên canh ở một số địa phương (Lạng Sơn, Cao Bằng, Tây Ninh, Gia Lai...), cho thấy, kỹ năng nghề của người nông dân được nâng lên, do đó năng suất lao động, chất lượng cây trồng và thu nhập đã tăng lên rõ rệt. Những kết quả bước đầu này đã tạo động lực để thu hút những LĐNT khác trong thôn, bản tham gia các khóa đào tạo nghề được tổ chức tại địa bàn.

Tuy nhiên, kết quả thu được vẫn chưa xứng với tiềm năng, lợi thế và chưa đồng đều giữa các vùng. Nguyên nhân là do việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế và đổi mới cách thức sản xuất trong nông nghiệp còn chậm, chủ yếu vẫn là sản xuất nhỏ phân tán; năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng nhiều mặt hàng thấp; công nghiệp, dịch vụ và ngành nghề phát triển chậm; đời sống vật chất và tinh thần của người dân nông thôn còn thấp, tỷ lệ hộ nghèo cao, nhất là vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa; mức độ chênh lệch giàu - nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa các vùng còn lớn, phát sinh các vấn đề xã hội... Do đó, dẫn tới tình trạng chất lượng LĐNT nước ta thấp, có nơi rất thấp.

Theo mục tiêu của đề án, tỷ lệ lao động sau khi học nghề có việc làm sẽ từ 70 - 80%, nhưng trên thực tế khó đạt được và sự tham gia của DN còn rất hạn chế. Bởi việc đào tạo nghề cho LĐNT còn nhiều bất cập như: Đào tạo việc làm chưa “ăn khớp” với nhu cầu DN, nên nhiều học viên sau khi ra trường vẫn chịu cảnh thất nghiệp, trong khi DN thì hô hào tuyển dụng; số lao động nhàn rỗi ở nông thôn ngày càng tăng; không ít lao động đã qua đào tạo nghề nhưng không đáp ứng được nhu cầu của nhà tuyển dụng; phần đông LĐNT chưa qua trường lớp đào tạo lên thành thị tìm việc làm với mong muốn có việc, có tiền nhanh… Vì vậy, để các hoạt động đào tạo nghề cho LĐNT thật sự đi vào cuộc sống, tạo được sự đồng thuận cao của người dân, đòi hỏi đào tạo nghề cho họ phải xuất phát từ nhu cầu sử dụng lao động thật sự của các DN trên địa bàn; đồng thời dựa trên nhu cầu thực tế về nghề nghiệp của người dân, chứ không phải là các hoạt động có tính phong trào, nhất thời.

Đào tạo nghề cho LĐNT là một yêu cầu cấp bách, bảo đảm nâng cao chất lượng lao động, từ đó nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm hàng hóa và dịch vụ ở nông thôn, đem lại thu nhập cho người lao động và sự phồn vinh của nông thôn. Đa dạng hóa và xã hội hóa mô hình đạo tạo đã được áp dụng thành công ở nhiều quốc gia trên thế giới. Thiết nghĩ, Bộ LĐ-TB&XH, cơ quan chủ trì đề án nên khuyến khích các DN tham gia nhiều hơn, sâu hơn nữa, có như vậy mới mong đề án đem lại hiệu quả như mục tiêu đề ra.

Hoàng Mai