Liên hoan phim quốc gia lần thứ 19: Đổi mới hay an toàn?

Vàng cho “Nước…”, Bạc cho “Đập cánh…”

20 phim khá đa dạng đề tài. Phim nhà nước đi vào các đề tài lãnh tụ, hậu chiến, dã sử. Phim tư nhân chọn đề tài trong giới ca nhạc, showbiz, giới trẻ trong cuộc sống đương đại, xã hội đen - giang hồ, người tốt - việc tốt và cả đề tài thuộc diện “hot” không chỉ ở VN: Lưỡng tính. Có phim dạng “con lai” như “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” - nhà nước đặt hàng, tư nhân thực hiện. Một số phim đã xuất hiện và thắng nhiều giải quốc tế tại Italy, Pháp, Slovakia như “Đập cánh giữa không trung” của Nguyễn Hoàng Điệp hay trình chiếu khai mạc chương trình Toàn cảnh tại LHP Berlin như “Nước 2030” của Nguyễn Võ Nghiêm Minh. Có phim thắng giải Cánh diều của Hội Điện ảnh VN như “Những đứa con của làng”, “Lạc giới”… và cả phim từng gây bão trong dư luận khi không bán được vé vì nhiều lý do chủ quan và khách quan như “Sống cùng lịch sử”.

Sự cạnh tranh còn đến từ những đạo diễn thuộc diện sắp già như Vương Đức, Thanh Vân, Phi Tiến Sơn… đấu với những đạo diễn đang độ chín ở tài năng như Victor Vũ, trẻ hơn chút nữa như Đặng Thái Huyền, Nguyễn Hoàng Điệp và cả trẻ măng như Đinh Tuấn Vũ.

“Nước 2030” của Nguyễn Võ Nghiêm Minh (ảnh) dựa theo truyện ngắn của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư “Nước như nước mắt” làm từ năm 2011 là phim hay, vừa pha trộn hình sự, hiện thực, lãng mạn và cả viễn tưởng. Phim vừa mang tính cảnh báo về môi trường, vừa là hiện thực nghiệt ngã về lòng tham con người - tạo nên sự biến đổi gene ở các loài thực vật để hủy hoại chính cuộc sống con người, lại là câu chuyện tình yêu nhuốm màu bi kịch. Hình ảnh kết phim đẹp và lãng mạn nhưng đầy u ẩn neo lại trong tim người xem, sự sống và hủy diệt, tình yêu và hận thù, sinh sôi và tận diệt… tất cả như hòa vào nhau trong một ý tưởng sâu có tính triết học.

Dù “Nước 2030” đôi chỗ có đoạn nên chăng xử lý thô ráp hơn, hoang dại hơn, thay vì sự mượt mà, nhưng trên mặt bằng phim dự thi, nó hoàn toàn đủ mạnh để đoạt giải vàng.

Nhưng thực tế đã chứng minh, không phải phim hay nhất là phim thắng Bông sen vàng. Một phim lên ngôi vương phải hội tụ nhiều yếu tố, mà việc chấm giải giống như chơi cờ vậy.

Như bộ phim “Mùa len trâu” của Nguyễn Võ Nghiêm Minh tại LHP VN 15 tổ chức tại Nam Định năm 2007 từng được coi là ứng viên số 1 mà rồi thất bại nhìn phim “Hà Nội, Hà Nội” lên ngôi.

Vàng cho “Nước 2030” và bạc cho “Đập cánh giữa không trung” và thêm một số phim khác sẽ là một lựa chọn táo bạo và mang tính đổi mới triệt để. Nhưng đây chỉ là ảo tưởng!

Giải pháp an toàn

Nhìn vào thành phần Ban giám khảo (BGK) phim truyện điện ảnh, dễ thấy xu hướng thận trọng và an toàn có lẽ là chủ đạo. Hơn thế, việc chấm giải phải nhìn trước ngó sau, cho hãng này giải này thì phải nhường hãng kia giải khác để “không có ai đi lạc đường”. Rồi làm sao thể hiện sự bình đẳng không phân biệt phim nhà nước - phim tư nhân, nhưng cũng phải chứng minh đồng tiền do Nhà nước bỏ ra là hiệu quả, dòng phim chính luận, truyền thống là quan trọng, không thể thiếu trong nền điện ảnh VN. Cái mới mà kén khán giả chưa hẳn đã được đánh giá cao bằng cái cũ, cái an toàn, cái cẩn thận, chỉn chu.

Và hiệu ứng xã hội cũng được nhắc đến, nhất là những giọt nước mắt của khán giả dễ rơi không hẳn vì quá xúc động, mà vì cảnh huống của phim gợi lại một hoàn cảnh mà họ đã từng trải qua trong cuộc đời.

Nếu nhìn như thế, trong số những phim tranh Vàng, “Nhà tiên tri”- phim về Bác Hồ của đạo diễn - NSƯT Vương Đức - sẽ nổi lên như ứng cử viên hàng đầu, dù phim này không phải là tác phẩm thật xuất sắc. Tiếp sau là những “Người trở về” của đạo diễn Đặng Thái Huyền, “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh” của Victor Vũ, “Trúng số” của Dustin Nguyễn, rồi “Những đứa con của làng” - đạo diễn Nguyễn Đức Việt, “Đường xuyên rừng” - đạo diễn Xuân Cường, rồi “Lạc giới”, “Hương Ga” hay “Cuộc đời của Yến” không phải là không “sáng cửa”! Phim về Bác thứ hai trong LHP 19 “Thầu Chín ở Xiêm” của đạo diễn Bùi Tuấn Dũng vì nhiều lý do khó cạnh tranh được với “Nhà tiên tri”, trong đó có yếu tố: Tính khái quát của “Nhà tiên tri” cao hơn khi làm về một giai đoạn lịch sử đáng nhớ hơn trong cuộc đời lãnh tụ.

Liệu sẽ có chuyện đồng giải Vàng, hay tăng thêm cơ cấu giải? Khó mà đoán trước được vì với một LHP, chuyện gì cũng có thể xảy ra, nhất là khi có quá nhiều con tính và sự lựa chọn như lần này.